Poród kleszczowy – Czy należy się go obawiać?

Poród kleszczowy – co to jest?

Poród kleszczowy, czyli inaczej operacja kleszczowa, to operacja położnicza, do której przeprowadzenia wykorzystuje się kleszcze porodowe. Decyzję o przeprowadzeniu porodu kleszczowego podejmuje tylko i wyłącznie lekarz i ma to miejsce w przypadkach nagłych. Pierwszy poród tego typu miał miejsce w XVI wieku i od tego czasu doskonalono technikę, aby była możliwie najbezpieczniejsza dla matki i dziecka. Obecnie tylko 5% porodów w Polsce kończy się w ten sposób (w USA procentowy udział porodów kleszczowych w 1980 r. wynosił 17,7%, a w 2017 2,6%!).

Jeśli ciąża jest fizjologiczna, a przyszła mama nie cierpi z powodu poważnych chorób kardiologicznych, neurologicznych czy okulistycznych – ryzyko konieczności przeprowadzenia porodu kleszczowego jest minimalne. Szczególnie, że w przypadku powyższych dolegliwości “pierwszym wyborem” lekarza położnika jest cięcie cesarskie, które pozwala na uniknięcie pojawienia się komplikacji w II fazie porodu.

Należy jednak wiedzieć, że najnowsze stanowisko ginekologów i położników, w tym Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, jednoznacznie wskazuje na związek między użyciem kleszczy lub próżnociągu a zwiększonym ryzykiem pęknięcia krocza III stopnia. Oprócz tego u ponad połowy kobiet (53%) w następstwie użycia kleszczy doszło do defektu mięśnia dźwigacza odbytu. Statystyka ta jest korzystniejsza w przypadku próżnociągu – dlatego jeśli już dochodzi do konieczności użycia jednego z dwóch przyrządów, lekarze częściej wybierają próżnociąg.

Zobacz też: Lewatywa przed porodem – zalety i wady lewatywy przed porodem

Wskazania do porodu kleszczowego

Sytuacje, kiedy wykonuje się poród kleszczowy, są dokładnie opisane w literaturze medycznej. Decyzja o przeprowadzeniu tej operacji położniczej jest podejmowana przez lekarza, kiedy dziecko znajduje się już w kanale rodnym, a matka z różnych przyczyn nie jest w stanie przeć. Przeprowadzenie cięcia cesarskiego nie jest już możliwe, ponieważ dziecko znajduje się zbyt nisko. Jedynym sposobem wydostania się dziecka na świat są zatem drogi natury.

Główne wskazania do porodu kleszczowego to:

• przedłużająca się II faza porodu – przyjmuje się, że jeśli trwa ona ponad 2 godziny, istnieje ryzyko niedotlenienia dziecka;
• stan przedrzucawkowy lub rzucawka;
• niewydolność krążeniowo-oddechowa matki;
• objawy groźnego zakażenia wewnątrzmacicznego;
• niepokojący zapis KTG;
• silnie niedotlenione dziecko;
• skrajne wyczerpanie rodzącej, która nie jest w stanie przeć;
• zielony płyn owodniowy, wskazujący na oddanie przez dziecko smółki.

Warto pamiętać, że nie zawsze wystąpienie jednego z powyższych jest bezpośrednim wskazaniem do przystąpienia do porodu kleszczowego. To lekarz odbierający poród, bazując na swoim doświadczeniu i wiedzy, stwierdza, czy zachodzi taka konieczność. Jeśli jest to nadal możliwe, najczęściej podejmowana jest decyzja o przeprowadzeniu cięcia cesarskiego.

Zobacz również: Pochwa po porodzie [higiena, pielęgnacja, leczenie]

Poród kleszczowy – jak wygląda?

Im bliżej porodu, tym częściej przyszłe mamy zastanawiają się nad tym, jak będzie u nich przebiegać wydanie dziecka na świat. Warto odpowiednio wcześniej uzbroić się w odpowiednią wiedzę, najlepiej korzystając z doświadczenia swojego ginekologa i/lub położnej środowiskowej. Ich zadaniem jest rozwianie wszelkich wątpliwości obojga rodziców. Poród to bardzo ważne wydarzenie i nie ma niemądrych pytań z nim związanych. Zatem jak wygląda poród kleszczowy?

Prawdą jest, że dość dramatycznie. Związane jest to z faktem, że jeśli dochodzi do sytuacji, w której użycie kleszczy jest koniecznością, już na parę minut wcześniej mogło dojść do niepokojących wydarzeń. Operacja kleszczowa jest operacją ratującą życie – nigdy decyzja o jej przeprowadzeniu nie jest podejmowana “na chłodno” przed porodem. Jeśli lekarz przewiduje komplikacje związane z porodem, najczęściej decyduje się na cesarskie cięcie, o czym pacjentka jest informowana odpowiednio wcześnie. Zdarza się jednak, że pojawiają się nagłe komplikacje, które wymuszają poród kleszczowy.

Polega on na wprowadzeniu do kanału rodnego kleszczy porodowych, przypominających dwie złączone ze sobą łyżki. Najpierw nacinane jest krocze rodzącej, a następnie wprowadzana jest jedna, a potem druga łyżka. Obie obejmują główkę dziecka i pomagają położnikowi w ściągnięciu jej w dół. Dzieje się to w trakcie dwóch-trzech skurczów.

Niekiedy zamiast kleszczy stosowany jest próżniociąg. Jego końcówkę stanowi pelota, którą przykłada się do główki dziecka. Urządzenie wytwarza ssanie, które pomaga zsunąć się dziecku w dół kanału rodnego. W obu przypadkach – porodu kleszczowego i z zastosowaniem próżniociągu – po urodzeniu się główki, narzędzia są zabierane. Pozostała część porodu przebiega w sposób klasyczny. Jeśli jest na to czas, przed użyciem kleszczy znieczula się zewnątrzoponowo matkę. Jeśli nie, znieczulenie jest miejscowe.

Zobacz też: Tyłozgięcie macicy a ciąża i poród naturalny

Poród kleszczowy – skutki dla dziecka i mamy

Po porodzie kleszczowym przyszła mama najczęściej dłużej dochodzi do siebie. Jest to związane z większym niż zwykle nacięciem krocza, a także otarciami mechanicznymi kanału rodnego, które mogły powstać na etapie wkładania łyżek. Ponad 50% kobiet doświadcza różnorodnych komplikacji związanych z gojeniem się krocza i odbytu po tej interwencji lekarskiej. Dodatkowo też dochodzą kwestie związane ze stanem zdrowia mamy, które były wskazaniem do przeprowadzenia porodu kleszczowego. Nie są one jednak bezpośrednim skutkiem takiej formy porodu, ale jego przyczyną.

Jeśli chodzi o dzieci urodzone metodą kleszczową, najczęściej mają one siniaki i krwiaki w miejscu uchwytu kleszczowego. Przeważnie zanikają one do kilku dni po porodzie. Bardzo rzadko występuje uszkodzenie nerwu twarzowego lub splotu ramiennego, jednak to właśnie te dwie kwestie poruszane są jako wady porodu kleszczowego, dla których lekarz powinien podejmować decyzję o nim jedynie w ostateczności.

Należy pamiętać, że skutki dla dziecka, jak i skutki dla mamy, są znacznie mniej dotkliwe, niż gdyby nie przeprowadzono porodu kleszczowego (a cięcie cesarskie było niemożliwe). Chociaż taki poród jest na pewno całkowicie odmienny od wyobrażeń idealnego porodu, zawsze najważniejsze jest zdrowie dziecka – i to jest nadrzędnym celem lekarza, który podejmuje decyzję o tej operacji. Sam poród kleszczowy  nie wpływa na możliwość nawiązania więzi między mamą a dzieckiem, laktację, czy dalszy rozwój niemowlaka.

Sprawdź: Opieka na żonę po porodzie

Kleszczowy poród – powikłania

Jak przy każdej interwencji medycznej, także w tym wypadku mogą wystąpić powikłania. Po porodzie kleszczowym mogą być to otarcia, krwiaki podskórne, wgniecenie kości czaszki niemowlaka i porażenie nerwu twarzowego. Wszystkim dzieciom, które urodziły się przez użycie kleszczy lub próżniociągu, wykonuje się tzw. USG przezciemiączkowe. Pozwala ono wykluczyć urazy mózgu.

W przypadku kobiet może dojść do urazów mięśni dna miednicy, szyjki macicy, uszkodzeń zwieraczy odbytu. Młoda mama przez dłuższy czas niż w klasycznym połogu, może doświadczać trudności z oddawaniem moczu i kału. Porody zabiegowe z użyciem kleszczy czy próżnociągów są wymieniane jako jedna z przyczyn pęknięcia krocza i urazów mięśni odbytu, co powoduje konieczność dłuższej hospitalizacji kobiet w połogu.

Aktualnie kładzie się wielki nacisk na prewencję długotrwałych konsekwencji porodu u kobiet, dlatego operacja kleszczowa jest stosowana wyjątkowo rzadko, a i zabieg nacinania krocza jest znacznie mniej rutynowo stosowany niż jeszcze kilka lat temu. Zamiast nich stosuje się dokładną diagnostykę prenatalną pozwalającą podjąć decyzję o przeprowadzeniu planowanego cięcia cesarskiego i nie dopuścić do naturalnej akcji porodowej, gdy jest ona obarczona dużym ryzykiem.

Dodatkowo przyszłym mamom zaleca się:

• ćwiczenia mięśni dna miednicy;
• przedporodowy masaż krocza wykonywany samodzielnie;
• śródporodowy masaż krocza wykonywany przez położną.

Bardzo istotna jest także edukacja prenatalna pozwalająca przyszłej mamie rozpoznać niepokojące symptomy i zgłosić się do szpitala odpowiednio wcześnie (np. odejście wód płodowych ze smółką, nietypowe skurcze etc.).

Sprawdź: Masaż krocza przed porodem: Jak przygotować krocze do porodu?

Czy należy się bać porodu kleszczowego?

Strach przed porodem kleszczowym jest zrozumiały – podobnie jak strach przed jakimikolwiek komplikacjami porodowymi. Nie warto jednak skupiać się na swoich obawach, ponieważ potęgują one tylko stres, który działa negatywnie na przyszłą mamę i dziecko. W okresie ciąży należy skupić się na zdobyciu najbardziej rzetelnej wiedzy, która pomaga przezwyciężyć obawy przed nieznanym. Wiedza minimalizuje także ryzyko występowania wielu komplikacji, powodowanych stresem, lękiem i paniką. W tym celu warto sięgnąć do sprawdzonych źródeł, np. polecanych przez ginekologa czy zaufaną położną.

Absolutnie nie jest wskazane czytanie dramatycznych historii z for internetowych – potęgują tylko obawy i często umacniają popularne mity. Między innymi należy do nich twierdzenie, że poród kleszczowy powoduje niedotlenienie dziecka. Najczęściej decyzja o wykorzystaniu kleszczy została podjęta w sytuacji, w której z różnych przyczyn już doszło do tego niedotlenienia, czy to na skutek zbyt mocnych skurczy, za małego parcia czy innych niespodziewanych zdarzeń. Poród kleszczowy jest operacją ratowania życia – warto mieć zaufanie do doświadczonych położników, których zadaniem jest podejmować najbardziej optymalne dla danej sytuacji decyzje.