Smółka u noworodka: kiedy brak kupki u noworodka jest powodem do niepokoju?

Smółka to po prostu pierwsza kupka noworodka. Smółka w większości przypadków zostaje wydalona w pierwszej dobie od porodu. Czas, w którym się to stanie, jest bardzo ważną informacją na temat zdrowia malucha.

Smółka u noworodka

Noworodki urodzone zgodnie z terminem, najczęściej wydalają smółkę do 24 godzin od porodu. U dzieci urodzonych przedwcześnie, czas ten może być wydłużony do 48 godzin i w dalszym ciągu jest to uznawane za normę. Dłuższy brak smółki u noworodka jest powodem do bliższej diagnostyki dziecka, ponieważ może świadczyć o niewykrytych do tej pory chorobach. Nie należy jednak wpadać w panikę – jeśli po porodzie dziecko uzyskało wysoką punktację Apgar i jedynym powodem do niepokoju jest drobne opóźnienie w kwestii smółki, najczęściej nie świadczy to o niczym poważnym.

Niektórym słowo “smółka” może wydawać się zabawne. Nazwa odnosi się do jej wyglądu – jest to czarny stolec. Po porodzie dochodzi do wielu zmian fizjologicznych w ciele noworodka, dlatego kolor ten nie powinien budzić niepokoju (inaczej jest w przypadku starszych dzieci). Wydalanie u niemowląt przez wiele miesięcy jest jednym z podstawowych sposobów wczesnej diagnostyki różnorodnych dolegliwości – czarna kupka u dzieci, które nie spożywają innych pokarmów niż mleko matki czy mieszanka, może świadczyć o obecności krwi w kale.

Niedrożność smółkowa

Niedrożność smółkowa jelit w okresie noworodkowym jest jednym z pierwszych objawów mukowiscydozy. Statystyki wskazują, że około 15% niemowlaków z mukowiscydozą, które rodzą się w Polsce, doświadcza tej przypadłości.

Niedrożność smółkowa polega na zablokowaniu jelit noworodka w trakcie porodu. Dzieje się tak, ponieważ pod wpływem zaburzeń spowodowanych mutacjami CFTR, smółka jest zbyt gęsta i lepka, przez co nie może zostać naturalnie wydalona. Do najczęstszych objawów niedrożności smółkowej zalicza się przede wszystkim brak pierwszej kupki w czasie pierwszych 48 godzin od porodu. Po drugie, na niedrożność wskazują wymioty w kolorze zielonym, którym towarzyszy obrzęk brzuszka.

W niektórych przypadkach możliwe jest stwierdzenie zablokowania jelit dziecka jeszcze przed porodem – lekarz prowadzący może zauważyć niepokojące sygnały podczas wykonywania badania USG. Koniecznie należy wtedy poinformować o tym personel, który będzie odbierać poród.

U większości dzieci smółkę udaje się rozpuścić za pomocą lewatywy. W skrajnych przypadkach niezbędna jest operacja chirurgiczna.

Smółka w ciąży – o czym może świadczyć?

To, jak dziecko wydala w łonie matki, być może jest intrygujące dla wielu przyszłych mam. Po pierwsze, warto wiedzieć, że dzieci już od pierwszego trymestru oddają mocz do płynu owodniowego, a następnie wielokrotnie go połykają. Dzieje się tak nawet kilka razy dziennie i jest w zupełności naturalne. Inaczej rzecz ma się ze stolcem. Do momentu porodu skutki uboczne przemiany materii obu organizmów – matki i dziecka – wydalane są przez matkę. Dlatego smółka w jelitach płodu, chociaż zaczyna się pojawiać już w 16 tygodniu ciąży, powinna być wydalona dopiero poza łonem matki. Smółka przed nie jest oddawana porodem chyba, że ciąża jest przenoszona po terminie lub występują inne komplikacje zdrowotne.

Smółka w płynie owodniowym zostaje stwierdzona w przypadku około 10-15% porodów. W 5% przypadków pojawiają się u noworodków objawy aspiracji smółką, czyli zachłyśnięcia się płynem owodniowym z kałem. W tym wypadku może zaistnieć potrzeba resuscytacji.

Najczęściej do oddania smółki w łonie matki dochodzi wtedy, kiedy niemowlę jest niedostatecznie dotlenione. To powoduje rozluźnienie zwieraczy i przyspiesza perystaltykę. Jeśli dojdzie do niewydolności oddechowej, jej objawami są:

• wciąganie przepony przez niemowlaka;
• trudności z oddychaniem przez nos;
• sinica;
• w osłuchu klatki piersiowej: wyraźne świsty i furczenie.

Każda matka, która po odejściu wód płodowych zaobserwuje, że są one w kolorze zielonym, koniecznie powinna o tym poinformować osoby przyjmujące ją do szpitala na poród.

Jak wygląda smółka?

Wygląd smółki jest bardzo charakterystyczny: ma gęstą i dość lepką konsystencję oraz w większości przypadków czarna albo zielona. Smółka może ważyć nawet 100 gramów!

Skład smółki

To, co zawiera smółka, to przede wszystkim płyny owodniowe, a także komórki nabłonkowe wyściełające jelita dziecka, maź płodowa, bilirubina, enzymy trawienne i cholesterol. Skład smółki może zawierać także… włosy noworodka, czyli tzw. lanugo. Jest to meszek, który pokrywa ciało dziecka na etapie życia płodowego.

Smółka – jak długo trzeba na nią czekać?

Jak już wspominaliśmy, smółka oddawana jest najczęściej do paru godzin po porodzie. Brak kupki u noworodka po upływie 48 godzin wymaga interwencji lekarskiej. Warto jednak pamiętać, że jeśli brak kupki u noworodka powodowany jest poważniejszą chorobą, prawdopodobnie występują także inne objawy, które do tego czasu się już ujawnią. Jeśli nic poważniejszego nie dzieje się z dzieckiem, w większości przypadków nie ma powodów do obaw.

Brak smółki – choroby, na jakie wskazuje

Brak smółki może świadczyć o niedrożności smółkowej, która jest jednym z głównych objawów mukowiscydozy. Inne choroby, na które może wskazywać brak pierwszego stolca w terminie, to wady rozwojowe dotyczące okrężnicy i odbytu, a także choroba Hirschsprunga (brak zwojów nerwowych w końcowym odcinku jelita grubego).

Statystycznie, są to jednak niebywale rzadko występujące choroby, dlatego ryzyko ich pojawienia się jest naprawdę znikome. Młodzi rodzice, którzy przeżywają stres – zwłaszcza związany z narodzinami pierwszego dziecka – nie powinni zakładać od razu najgorszych możliwości, jeśli poza brakiem smółki nic do tej pory nie wskazywało na wady rozwojowe czy możliwość wystąpienia chorób genetycznych.

Zobacz też: Badania przesiewowe noworodków