Motyw patriotyzmu w lekturach. W których lekturach znajdziemy wątki dotyczące ojczyzny?

Literatura nigdy nie powstała w oderwaniu od spraw bieżących, w tym również tych dotyczących kraju czy narodu. Nic zatem dziwnego, że pisarze tak często poruszają w swoich dziełach wątki patriotyczne i splatają losy swoich bohaterów z losami trudnymi państwa. Kwestie te nierzadko pojawiają się również w tematach maturalnych. Jak sobie z nimi poradzić? Na jakie utwory zwrócić szczególną uwagę? W jakich lekturach znajdziemy motyw patriotyzmu?

Motyw patriotyzmu w lekturach

Historia Polski jest pełna trudnych, a nawet tragicznych momentów. Te doświadczenia odcisnęły piętno również na naszej literaturze, w której znajdziemy mnóstwo odwołań do aktualnych zdarzeń i traumatycznych przejść narodu.

1. Motyw patriotyzmu w „Panu Tadeuszu” – to jeden z najważniejszych motywów w całym utworze. Patriotyzm widać tu na każdym kroku – nawet w wystroju i organizacji życia w dworku w Soplicowie: na ścianach wiszą tu portrety polskich bohaterów (Kościuszki, Rejtana, Jasińskiego), symbole narodowe, a zegar z kukułką gra „Mazurka Dąbrowskiego”, Sędzia Soplica dba o pielęgnowanie polskich tradycji i zwyczajów (polskie stroje narodowe, polowania), a otoczenie dworku to piękne, sielankowe typowo polskie krajobrazy: łąki, zboża, lasy.
   • patriotą jest również Jacek Soplica, który po zabójstwie Stolnika wyjeżdża za granicę i wstępuje do Legionów Polskich walczących u boku Napoleona (wierzono, że cesarz jest nadzieją Polski na odzyskanie niepodległości)
   • pielęgnowanie polskich obyczajów i tradycji jest szczególnie istotne w kontekście utraty państwowości – to zadanie dla każdego patrioty, w tym Sędziego Soplicy,
   • patriotyzmem wykazują się również wszyscy szlachcice walczący w kampanii moskiewskiej Napoleona z roku 1812, bierze w niej udział m.in. Hrabia czy Tadeusz Soplica
2. Motyw patriotyzmu w „Lalce” – patriotyzmem wykazuje się Wokulski, który bierze udział w powstaniu styczniowym, za co zostaje zesłany na Syberię; w powieści mamy również przykłady patriotyzmu rozumianego w sensie pozytywistycznym – jako pracy na rzecz rozwoju gospodarczego, kulturowego i naukowego narodu.
3. Motyw patriotyzmu w „Dziadach” cz. III – patriotyzmem wykazują się w tym utworze przede wszystkim młodzi ludzie, którzy mimo prześladowań zarządzonych przez senatora Nowosilcowa nie dają złamać w sobie narodowego ducha (przykłady: Janczewski, Cisowski, Rollison), cierpią prześladowania wyłącznie dlatego, że są Polakami, a mimo to nie chcą wyprzeć się miłości i przywiązania do ojczyzny, nie zdradzają przyjaciół.
4. Motyw patriotyzmu w „Kordianie” – główny bohater przechodzi przemianę – z romantycznego, pełnego wątpliwości i niepewnego młodzieńca Kordian staje się zdecydowanym wojownikiem o sprawę narodową; chce przeciwstawić się polityce Rosji wobec Polski i postanawia zabić cara na znak buntu.
5. Motyw patriotyzmu w „Gloria victis” – autorka w opowiadaniu przedstawia bohaterów, którzy dzielnie walczyli i zginęli w powstaniu styczniowym. Ich ofiara nie poszła jednak na marne, a świadczy o wielkości narodu, ich niezwykłej odwadze, poświęceniu. Szczególnym patriotyzmem odznacza się przywódca Romuald Traugutt, którzy zostawia rodzinę, aby poświęcić się w walce za ojczyznę, nie boi się ryzyka, dzielnie i skutecznie dowodzi swoimi żołnierzami. Niezwykłą miłością do ojczyzny charakteryzuje się także Maryś Tarłowski – niezwykle dzielny i odważny, wykazywał się dużą walecznością i przebiegłością na polu walki.

Zobacz: “Lalka” – najważniejsze motywy literackie z powieści Prusa. Z tą napiszesz (prawie) każde wypracowanie maturalne!

Motyw patriotyzmu w literaturze

Motyw patriotyzmu i poświęcenia dla kraju może się pojawić jako jeden z tematów wypracowania maturalnego. Nie brak również pytań jawnych, które poruszają te kwestię. Warto więc przypomnieć sobie najważniejsze utwory:

• Motyw patriotyzmu w „Potopie” – w powieści Sienkiewicza znajdziemy mnóstwo bohaterów zdolnych do najwyższych poświęceń w imię walki za ojczyznę (Wołodyjowski, Skrzetuski, Zagłoba). Prawdziwym patriotą jest również Kmicic, który mimo wielu błędów, staje się bohaterem – nie boi się ryzykować życiem dla ojczyzny, dzięki jego odwadze udaje się obronić klasztor na Jasnej Górze, a potem również uratować króla, wielokrotnie swoje działania przypłaca niemal życiem.
• Motyw patriotyzmu w „Konradzie Wallenrodzie” – patriotyzm głównego bohatera przejawiał się w podstępnej walce za kraj, przeciwko Krzyżakom. Dla ojczyzny Wallenrod gotowy był poświęcić miłość, osobiste szczęście, spokój, a nawet rycerski honor i zbawienie po śmierci. Jego poświęcenie nie idzie jednak na marne, ponieważ Litwę udaje się uratować przed wrogiem.
• Motyw patriotyzmu w „Reducie Ordona” – utwór prezentuje bohaterstwo i oddanie dla ojczyzny nie tylko samego dowódcy Ordona, ale także jego żołnierzy, którzy mimo że nie mają szans, bo wróg ma znaczną przewagę liczebną i w wyposażeniu, to walczą do końca i nie zamierzają się poddać. Ordon woli się wysadzić, aby nie splamić honoru.
• Motyw patriotyzmu w „Kamieniach na szaniec” – młodzi bohaterowie powieści mimo niebezpieczeństwa podejmują nierówną walkę z niemieckim okupantem, najpierw w ramach Małego Sabotażu, a później w akcjach dywersyjnych. Niejednokrotnie swoje działania na rzecz ojczyzny przypłacają życiem (np. Rudy, Zośka, Alek).

Sprawdź: Cechy dramatu szekspirowskiego. Czym charakteryzują się utwory Szekspira? Ta wiedza przyda się na maturze

Czytelnicy pytają o wątki związane z ojczyzną w lekturach