Język polski bywa niekiedy bardzo skomplikowany i zaskakujący. Jednocześnie jest na tyle plastyczny, że pozwala w dość łatwy i naturalny tworzyć nowe formy wyrazów czy nowe słowa, jeśli zaistnieje taka potrzeba. Nie wszystkie nowości są jednak zgodne z normą językową. A jak jest ze słowami uspać czy uśpić w znaczeniu „położyć kogo spać”? Która forma jest poprawna? Co na ten temat mówią nam słowniki?
Mówimy uspać czy uśpić dziecko?
Coraz częściej zdarza się usłyszeć słowo „uspać” w rozumieniu ‘położyć kogoś spać, ułożyć, utulić do snu’. Niestety zgodnie z aktualną normą językową oraz regułami tworzenia nowych wyrazów w polszczyźnie jest to wyraz zupełnie niepoprawny. Żaden słownik nie odnotowuje takiej dokonanej formy czasownika. Mówienie więc np. „uspałam dziecko”, „idę uspać dziecko” jest uznawane za błąd językowy.
Skąd wzięła się ta niewłaściwa forma? Osoby posługujące się tym wyrazem często argumentują swój wybór, twierdząc, że słowo uśpić (np. uśpiłam dziecko) kojarzy im się z czynnością uśmiercania zwierząt u weterynarza. Nie jest to jednak poprawne i logiczne uzasadnienie. Czasownik „uśpić” ma po prostu kilka różnych znaczeń, które można bez problemu odnaleźć w słownikach języka polskiego.
uśpić (czasownik dokonany) — usypiać (czasownik niedokonany)
1. «spowodować, żeby ktoś usnął»
Internetowy Słownik Języka Polskiego PWN
2. «spowodować, że coś trwa w bezruchu»
3. «pozbawić coś siły, intensywności»
4. «poddać narkozie»
5. «uśmiercić zwierzę przez podanie mu środka farmakologicznego»
Na podstawie definicji pochodzącej z Internetowego Słownika Języka Polskiego PWN łatwo można stwierdzić, że wyraz ten może mieć różne znaczenia, a wszystko zależy od kontekstu, w jakim go wypowiadamy. Nie ma zatem mowy o tym, aby słysząc: „uśpiłam dziecko”, ktokolwiek mógł pomyśleć o usypianiu jak w przypadku zwierzęcia u weterynarza.
Co ważne, czasownik dokonany „uspać” nie istniał w języku polskim nigdy, nawet w polszczyźnie dawnej. Być może jego powstanie uzasadnia również pewna reguła pozwalająca tworzyć takie pary jak: sypiać – spać czy odsypiać – odespać. Na tej samej zasadzie jednak nie można powiedzieć: usypiać – uspać.
Zobacz: pani czy Pani: kiedy wyraz “pani” piszemy z wielkiej, a kiedy z małej litery?
„Uspać” – słownik
W słownikach poprawnej polszczyzny nie znajdziemy takiej formy jak „uspać”, ponieważ nie istnieje i – jeśli już ktoś się nią posługuje – to znaczy, że popełnia błąd językowy. Jedyną odnotowywaną przez słowniki, poprawną formą czasownika dokonanego w znaczeniu „kłaść kogoś spać” jest „uśpić” (niedokonany „usypiać”).
Sprawdź: Jak napisać rozprawkę? Poznaj najważniejsze zasady pisania rozprawki. Kluczowy jest schemat
Czytelnicy pytają, czy mówi się uśpić czy uspać
Jedyna poprawna forma to „uśpić” w rozumieniu „położyć kogo spać”.
Wyłącznie „uśpiłam dziecko” – „uspałam” jest formą błędną.
Zobacz też:
