Zaburzenia integracji sensorycznej (SI)- [objawy, przyczyny i ćwiczenia]

Zaburzenia integracji sensorycznej

Sensoryka, integracja sensoryczna (si) jest właściwie uporządkowaną, odpowiednią organizacją bodźców sensorycznych, odbieranych do organizmu przez receptory – systemy zmysłowe. Mózg, będący nadrzędną strukturą układu nerwowego, rozpoznaje docierające do niego bodźce, a także interpretuje je i na bazie dotychczas zebranych doświadczeń wyzwala odpowiednią reakcję – reakcję adaptacyjną. Systemy zmysłowe, które odgrywają istotną rolę w procesach integracji sensorycznej są to: słuch, dotyk, równowaga, wzrok i kinestezja, czyli umiejętność poczucia ruchu w przestrzeni. 

Według źródeł naukowych, początki procesów sensorycznych rozpoczynają się już w życiu płodowym. To w tym okresie kształtuje się układ przedsionkowy, dotykowy oraz proprioceptywny, czyli niezwykle istotne systemy zmysłowe, których właściwe funkcjonowanie zapewnia idealną pracę pozostałych systemów. Dalsze następujące po sobie umiejętności trwają jeszcze długi czas po urodzeniu. Zakończenie tego procesu szacuje się na około 8 rok życia.

Zobacz też: Badania sensoryczne – zaburzenia integracji sensorycznej (SI)

Zaburzenia sensoryczne u dzieci

Nadwrażliwość sensoryczna u dzieci kategoryzowane są obecnie na trzy różne typy. Za punkt wyjściowy uznaje się zaburzenia przetwarzania sensorycznego. Wśród zaliczających się do tego typu wyróżnia się zaburzenia ruchowe, zaburzenia modulacji sensorycznej, a także zaburzenia różnicowania sensorycznego. 

Zaburzenia modulacji sensorycznej stanowią dysfunkcje umiejętności regulowania i organizowania stopnia intensywności i jakości reakcje na dochodzące do organizmu bodźce sensoryczne. W tym typie zaburzenia sensorycznego typowe są: poszukiwanie stymulacji sensorycznej, nadwrażliwość i podwrażliwość. 

Zaburzenia si u dzieci w zakresie ruchów dotyczą zazwyczaj trudności z planowaniem ruchu (jest to tzw. dyspraksja). Możliwe odniesienia w tym zakresie to przykładowo wykonywanie określonych czynności życia codziennego, ich inicjowanie, a także przeprowadzanie oraz utrudnione planowanie i realizacja planu ruchów ciała. 

Sensoryczne dziecko jest zatem nadwrażliwe, wykazuje trudności w codziennym życiu, a także dotyka go szereg innych objawów.

Zobacz również: Badania przesiewowe noworodków: Jaki jest przebieg badania i jakie choroby wykrywa?

Zaburzenia SI – objawy

Objawy zaburzeń integracji sensorycznej, które są najczęściej rozpoznawane i najbardziej typowe to:

• znaczne obniżenie aktywności,
• nadaktywność,
• nadpobudliwość emocjonalna,
• obniżona bądź wzmożona wrażliwość na bodźce,
• niezgrabność ruchowa,
• osłabiona koordynacja wzrokowo-ruchowa,
• niska samoocena,
• problemy z rozróżnianiem stron, poczuciem kierunku,
• problemy z pisaniem, czytaniem, rysowaniem,
• zaburzenia mowy,
• trudności w codziennych czynnościach oraz czynnościach samoobsługowych.

Są to jedynie przykłady najczęściej rozpoznawanych objawów zaburzeń si, ale pamiętajmy, że może być ich więcej, nie muszą występować wszystkie jednocześnie i wszystko jest kwestią bardzo indywidualną. 

Początkowe objawy zaburzeń sensomotorycznych zauważalne są już u niemowlaka (problemy z przyjmowaniem pokarmu, płaczliwość, niepokój). U dzieci w wieku roku lub dwóch lat zauważalne mogą być takie objawy jak: nietolerancja zabiegów pielęgnacyjnych – np. kremowania, obcinania paznokci, obcinania włosów; problemy z zasypianiem; płaczliwość będąca skutkiem zbyt intensywnego odbioru wrażeń sensorycznych czy ubogi repertuar żywieniowy.

Jeśli zaburzenia przetwarzania sensorycznego zostaną stwierdzone u niemowląt, to należy stosować się do wskazań terapeuty prowadzącego, najczęściej obejmujących stosowanie określonych zabaw i zmiany czynności pielęgnacyjnych. Im szybciej zaburzenia si zostaną zdiagnozowane, tym łatwiej będzie nam je wyleczyć i osiągnąć zadowalające rezultaty. 

Zobacz też: ADHD: Objawy u dzieci

Zaburzenia sensoryczne – przyczyny

Zastanawiasz się, skąd się biorą zaburzenia integracji sensorycznej? Może być ich bardzo wiele. Z tego powodu terapeuta zawsze powinien przeprowadzić dokładny i rzetelny wywiad z rodzicami bądź opiekunami danego dziecka. Powody nieprawidłowości mogą dotyczyć już okresu rozwoju prenatalnego. Z uwagi na to terapeuta może zadawać pytania o sposób porodu i o to, jak wyglądał sam okres prenatalny.

Zaburzenia sensomotoryczne z jednej strony mogą być genetyczne, z drugiej mogą być też wynikiem działań toksycznych substancji w okresie ciąży (takich jak zażywanie alkoholu, palenie papierosów, narkotyki, przyjmowanie niektórych leków, ciąże mnogie, choroby zakaźne matki), a także komplikacji podczas porodu (np. niedotlenienie, poród przedwczesny, rodzenie z użyciem próżnociągu położniczego, zamartwica urodzeniowa). 

Jeśli mowa o późniejszym czasie rozwoju zaburzeń SI, to mogą one dotyczyć czynników środowiskowych, niekorzystnym oddziaływaniu długiego pobytu w szpitalu, uwarunkowań kulturowych bądź zbyt ograniczonych relacji z rówieśnikami. 

Zobacz również: Zaburzenia obsesyjno kompulsywne czyli nerwica natręctw [objawy, leczenie, rokowania]

Zaburzenia integracji sensorycznej – ćwiczenia

Istnieją skuteczne ćwiczenia, które mają na celu stymulować integrację sensoryczną dziecka. Ich systematyczne wykonywanie w domu, a także odpowiednia zabawa stanowią ważny czynnik wspierający rozwój integracji sensorycznej, który możliwy jest do wprowadzenia w pierwszych miesiącach życia. 

Przykładowe ćwiczenia:

• malowanie palcami: za pomocą farb tworzymy z dzieckiem obrazek, malując go palcami. Farby możemy połączyć np. z piaskiem, ryżem czy też ziarnami. Oprócz tego możemy pomalować rękę dziecka i odciskać ją na papierze,
• skarby w ryżu: należy napełnić pojemnik tytułowym ryżem lub kaszą i ukryć w nim rozmaite przedmioty. Dziecko ma wyciągać zabawki z pudełka,
• masy sensoryczne: należą do nich zabawy ciastoliną, piankoliną bądź piaskiem kinetycznym, co wymaga ugniatania oraz dotykania rozmaitych faktur i doskonale wspiera małą motorykę, przy okazji dostarczając dziecku wielu różnych doznań. 

Zobacz też: Drgawki u dziecka [rodzaje, przyczyny, leczenie]

Rodzice pytają, o zaburzenia integracji sensorycznej:

Czy zaburzenia integracji sensorycznej to autyzm?

Nie, zaburzenia integracji sensorycznej nie są autyzmem. Część problemów czy deficytów u dzieci z zaburzeniami SI mogą jedynie towarzyszyć temu zaburzeniu. 

Rzeczywiście jest tak, że objawy zaburzeń SI często towarzyszą takim zaburzeń jak właśnie autyzm. Nie jest to jednak reguła i nie zawsze te dwa zaburzenia współwystępują ze sobą.

Czy zaburzenia integracji sensorycznej można wyleczyć?

Zaburzenia SI podlegają leczeniu terapeutycznemu, które jest indywidualnie dostosowywane do danego dziecka. Taka terapia jest procesem długotrwałym, choć najbardziej uzależnione jest to od stopnia nasilenia objawów i kilku innych czynników. Jako czas minimalny szacuje się około 6 miesięcy. 

Zaburzenia integracji sensorycznej są uleczalne. Jest to trudniejsze w sytuacji, gdy współtowarzyszą im inne zaburzenia, takie jak autyzm, choroby genetyczne, zespół Aspergera. Wówczas można zwykle jedynie łagodzić bądź redukować ich objawy.