Czy nauczyciel może kazać włączyć kamerkę? Prywatność uczniów a nauka zdalna

Lekcje online to jedna z możliwości realizowania przez nauczyciela obowiązku kształcenia na odległość. Wiele kontrowersji – zarówno wśród uczniów, jak i rodziców – wzbudza kwestia włączonej kamerki. Czy nauczyciel może kazać włączyć kamerkę w trakcie lekcji? Co w przypadku dzieci, które tego nie chcą zrobić? Czy każdy uczeń ma obowiązek posiadania kamerki?

Nauka zdalna 2022

Obowiązek kształcenia na odległość, który został nałożony na szkoły z powodu wybuchu pandemii koronawirusa, zdecydowanie ujawnił niedostatki polskiej edukacji. Nadmierne przeładowanie programu nauczania, nieadekwatne do współczesnych możliwości pomoce edukacyjne czy w końcu brak dedykowanych narzędzi do nauki to niejedyne problemy. Coraz częściej podnoszą się głosy, że nauka zdalna szczególnie pogłębia nierówności pośród uczniów: począwszy od tych wynikających z sytuacji materialnej rodziny, jak i indywidualnych możliwości kognitywnych.

W idealnym świecie, świetnie przygotowana edukacja zdalna po pierwsze wyrównywałaby różnice technologiczne: każdy uczeń powinien mieć dostęp do szybkiego internetu i sprzętu, który spełnia wymogi wygodnego korzystania z nauki online. Po drugie, każdy nauczyciel powinien mieć możliwość kontaktu z klasą na jednym monitorze,  na drugim prezentowania pomocy naukowych,  a jeszcze trzecim: zarządzania pomocami i technicznym aspektem lekcji (wyciszanie mikrofonów, przyznawanie głosu uczniom odpowiadającym etc.). Do nauki zdalnej powinna być przygotowana odpowiednia platforma, umożliwiająca dobrą jakość połączenia z kilkudziesięcioma osobami jednocześnie. Z pewnością przydatna byłaby funkcja komunikatora znana z innych popularnych platform do komunikacji, pozwalająca na dowolną zmianę tła za osobą prowadzącą rozmowę. Wbrew pozorom, to bardzo istotny czynnik pełnego uczestnictwa w lekcjach online. Jak ważny, okazuje się teraz coraz częściej.

Nauka zdalna od początku tego roku szkolnego daje się wszystkim mocno we znaki – zarówno rodzicom i uczniom, jak i nauczycielom. Powtarzające się kwarantanny i kolejne zajęcia zdalne wprowadziły jeszcze więcej chaosu i sprawiły, że sytuacja w polskim systemie edukacji jest naprawdę ciężka. Na pewno nie pomoże fakt, że od 27 stycznia 2022 roku uczniowie ponownie wrócili na lekcje online, które potrwają przez co najmniej miesiąc.

Nakaz włączania kamerki: czy nauczyciel może kazać włączyć kamerkę?

W internecie na forach rodzicielskich, ale także uczniowskich, pojawia się często pytanie: czy nauczyciel może wymagać kamerki w trakcie lekcji online? Odpowiedź na to pytanie jest prosta i jednoznaczna – nauczyciel nie ma prawa niczego nakazywać w tym względzie uczniom. Jako osoba prowadząca zajęcia ma prawo opisać zasady, jakimi będą rządzić się takie e-lekcje, jak np. nie zabieranie głosu jednocześnie, ale włączanie kamerki jest bezwzględnie dobrowolne. Minister edukacji wprowadzając obowiązek zdalnego kształcenia nie zdefiniował, za pomocą jakich narzędzi to kształcenie ma się odbywać. Internet wydaje się oczywiście naturalną i najmniej problematyczną możliwością, ale rozporządzenie pozostawia furtkę na wypadek braku dostępu do łącza internetowego. W rozporządzeniu nie ma również informacji na temat tego, jakim sprzętem powinien dysponować uczeń i nauczyciel, czy z użyciem jakiej formy komunikacji zajęcia takie mają się odbywać, zatem nie ma też podstawy do wymagania, by posiadali oni kamerki. To, czy uczniowie mają mieć włączone kamerki, jest kwestią dobrowolną – nauczyciel może zasugerować, że takie rozwiązanie ułatwia komunikację. Jeśli jednak uczeń się na to nie decyduje, nauczyciel powinien to uszanować.

Co ważne, kwestia ta działa w obie strony – nauczyciele również nie mają obowiązku udostępniać swojego wizerunku. Jeśli z różnych przyczyn nie jest to dla nich komfortowe, mogą zamiast lekcji online wybrać inne formy komunikacji z uczniami: czatu, podcastu, krótkiego filmiku prezentującego pomoce naukowe ze swoim głosowym komentarzem.

Zajęcia zdalne 2022: czy uczeń ma obowiązek włączenia kamerki?

Przyczyn niechęci do udostępniania wizji w trakcie lekcji online jest bardzo wiele. Niechęć do współpracy w tej kwestii ze strony ucznia powinna być traktowana przez nauczyciela z dużą wyrozumiałością. Po pierwsze, nie dla każdego komfortowe jest korzystanie z komputera z użyciem kamery – wbrew pozorom najmłodsze pokolenie wcale nie czuje się pewniej przy takiej formie komunikacji, chociaż mogłoby się tak wydawać ze względu na częstotliwość korzystania ze smartfonów. Zdecydowana większość młodzieży komunikuje się za pomocą komunikatorów tekstowych lub zdjęć – długie połączenia video w dużych grupach nie są wcale tak częste. Po drugie, udostępnianie obrazu z kamerki często wiąże się z ujawnieniem rzeczy, które uczeń chciałby zachować dla siebie.

Wystrój pokoju czy domu, współdzielenie miejsca nauki z rodzeństwem, widoczni w tle rodzice – to wszystko może wpływać na decyzję wyłączenia kamerki. Po trzecie, należy pamiętać, że w czasach lekcji zdalnych nasila się zjawisko cyberprzemocy wśród rówieśników. Wykonywanie printscreenów w trakcie e-lekcji czy nagrywanie ich jest bardzo proste – zanotowano już przypadki tworzenia memów i gifów z wykorzystaniem wizerunków nauczycieli czy uczniów. Co ważne, jest to działanie niezgodne z prawem – wizerunek jest dobrem osobistym w rozumieniu cywilnoprawnym. Rozporządzanie nim bez zgody właściciela podlega karze zgodnie z Prawem Autorskim, a w przypadku znieważania, również z powództwa cywilnego.

Warto, aby nauczyciele i rodzice byli świadomi zagrożeń wynikających z komunikacji internetowej i umieli wesprzeć dziecko, jeśli stanie się ono ofiarą ataków ze strony rówieśników. Więcej informacji na temat metod pomocy i wsparcia dla dzieci oraz młodzieży można znaleźć na stronie telefonu zaufania dla dzieci i młodzieży.

Sprawdź: Jak nosić maseczkę, żeby okulary nie parowały?

Czy kamera jest obowiązkowa na lekcjach online?

Jeśli nauczyciel wymaga, aby wszyscy uczniowie włączali kamerki w trakcie e-lekcji, a Twoje dziecko z tego powodu nie chce uczestniczyć w zajęciach:

• postaraj się wybadać, co jest przyczyną niechęci dziecka do takiej formy e-lekcji. Być może nie czuje się ono komfortowo w miejscu, w którym ustawiony jest komputer i wystarczy jedynie go przenieść w inne miejsce lub postarać się zmienić rozkład dnia rodziny (aby np. młodsze rodzeństwo nie bawiło się w tym czasie w tle)
• porozmawiaj o tym z nauczycielem, jeśli popierasz decyzję dziecka. Pamiętaj, że namawianie do udostępniania obrazu z kamerki nawet, jeśli Twoim zdaniem obiektywnie nie istnieją ku temu przeciwwskazania, prawdopodobnie nie zmieni zdania Twojego dziecka, a tylko pogłębi jego niechęć do uczestnictwa w zajęciach online.

Jak rozmawiać z nauczycielem o wyłączonej kamerce?

• argumentem przemawiającym za brakiem konieczności włączania kamerki jest przede wszystkim brak podstaw prawnych (rozporządzenie o kształceniu na odległość nie definiuje formy komunikacji między nauczycielem a uczniami).
• postaraj się ustalić, dlaczego nauczycielowi zależy na włączonej kamerce. W jaki sposób usprawnia to przebieg lekcji? Co innego można zrobić, aby osiągnąć ten sam cel?
• bez wątpienia warto wybrać stonowaną formę wypowiedzi i kontaktować się z nauczycielem bezpośrednio. Jeśli wiesz, że Twoje stanowisko podziela więcej rodziców, porozumiejcie się, które z Was przedstawi Wasze zdanie prowadzącemu zajęcia. Pozostawianie problemu bez rozwiązania może doprowadzić do eskalacji konfliktu z nauczycielem, a także wpłynąć na efektywność lekcji online.

Rodzice pytają, czy nauczyciel może kazać włączyć kamerkę