Płonica u dzieci i u dorosłych [sposoby zakażenia, objawy, leczenie i powikłania]

Płonica, inaczej określana również mianem szkarlatyny, to jedna z bardziej niebezpiecznych chorób wieku dziecięcego. Wywoływana jest przez tę samą bakterię, która odpowiada za powszechnie występujące anginy, czyli paciorkowca. Jej objawy są dość charakterystyczne, choć coraz częściej zdarza się, że są coraz mniej typowe i przez to mylone z innymi chorobami, co znacznie opóźnia wdrożenie niezbędnej antybiotykoterapii. Odpowiednie leczenie płonicy jest jednak konieczne, ze względu na poważne powikłania, które może powodować.

Płonica u dzieci i dorosłych

Płonica – choroba zakaźna występująca najczęściej u dzieci, choć zdarza się, że zapadają na nią również dorośli. Wywoływana jest przez zakażenie paciorkowcem beta-hemolizującym, Streptococcus pyogenes. Tym samym który odpowiada za występowanie bardzo popularnej anginy ropnej. Rozprzestrzenia się przede wszystkim drogą kropelkową lub przez kontakt z bezobjawowymi nosicielami. Kiedyś płonica (szkarlatyna) ze względu na poważne powikłania, które za sobą niosła, uznawana była nawet za chorobę śmiertelną. Teraz choć wciąż stanowi spore zagrożenie dla zdrowia, stosunkowo łatwo jest ją wyleczyć. Problemem epidemiologicznym jest fakt, iż szkarlatyna objawy daje dopiero po około 5 dniach od zakażenia, przez co często dochodzi do epidemii w przedszkolach lub szkołach.

Płonica – sposoby zakażenia

Jak już wspomnieliśmy, za występowanie tej choroby odpowiada paciorkowiec płonicy, czyli Streptococcus pyogenes. Jak można się zarazić płonicą? Przede wszystkim drogą kropelkową, albo od osób z aktywną chorobą (szkarlatyną lub anginą ropną) lub też od osób będących nosicielami tej bakterii w gardle. W przypadku płonicy u dzieci – zarażanie najczęściej następuje przez kontakt bezpośredni z chorym lub nawet dotykanie wspólnych przedmiotów, picie z tego samego kubka czy jedzenie tymi samymi sztućcami, o co wśród dzieci nie jest trudno. Szczególnie narażone są dzieci, które mają problem z migdałkami lub posiadają niewielkie uszkodzenia skóry, dowiedziono bowiem, że również tą drogą może dojść do zakażenia.

U osób, u których została zdiagnozowana szkarlatyna, okres zarażania rozpoczął się już na 24 godziny przed pojawieniem się pierwszych objawów i będzie trwał aż do 2 tygodni nawet po ich ustąpieniu. Ile razy można chorować na szkarlatynę? Niestety wielokrotnie, przechorowanie bowiem, podobnie jak w przypadku anginy ropnej, nie daje trwałej odporności. Na nawroty choroby narażone są przede wszystkim te osoby, które mają stały kontakt z bezobjawowymi nosicielami paciorkowca.

Płonica – objawy choroby

Od zarażenia paciorkowcem musi minąć około 2 do nawet 5 dni, zanim rozwinie się szkarlatyna. Pierwsze objawy są jednak mało specyficzne (wysoka, dochodząca nawet do 40 stopni gorączka, uczucie ogólnego rozbicia, ból gardła, ból brzucha, nalot na migdałkach) . Objawy płonicy bywają mylone z klasyczną anginą ropną. Co zatem stanowi jednoznacznie potwierdzenie, że mamy do czynienia z pierwszymi objawami szkarlatyny?

  • wysypka – pojawiająca się około 24 godziny po wystąpieniu pierwszych objawów, bardzo drobna, czerwona i swędząca. Obejmuje przede wszystkim pachwiny, pośladki brzuch i klatkę piersiową, potem dopiero rozprzestrzenia się na kończyny dolne.
  • Trójkąt Fiłatowa – kolejny typowy objaw szkarlatyny. Rumień obejmuje przede wszystkim okolice policzków i czoła, z pominięciem okolic nosa i ust (co tworzy właśnie charakterystyczny, blady trójkąt),
  • Malinowy język – przy chorobie jaką jest szkarlatyna początkowo język pokryty białym nalotem, po około 2-3 dniach nabiera intensywnej, ciemnoczerwonej, wręcz malinowej barwy, co stanowi kolejny dowód dla lekarza, że ma do czynienia właśnie z płonicą,
  • Linie Pastii – gdy dochodzi do pękania drobnych naczyń krwionośnych w fałdach skórnych, a pęknięte naczynka tworzą charakterystyczne, czerwonawe linie.

Po wdrożeniu odpowiedniego leczenia i ustąpieniu symptomów choroby dochodzi zwykle do złuszczania się skóry (tzw. schodzenie wysypki), przede wszystkim w obrębie twarzy i tułowia, a dopiero potem na stopach i dłoniach.

Płonica u dzieci – objawy

W ostatnich latach płonica u dziecka daje objawy nasuwające podejrzenie innych chorób, dlatego też lekarze mają problem z postawieniem trafnej diagnozy. Mylące mogą być zwłaszcza pierwsze symptomy choroby, ponieważ w pierwszej kolejności występują przede wszystkim bóle brzucha, wymioty i biegunki, które w połączeniu z wysoką gorączką świadczą raczej o zatruciu lub zakażeniu rotawirusami, niż paciorkowcem. Dopiero po pojawieniu się wysypki i wykonaniu niezbędnych badań (morfologia, ASO, wymaz z gardła) można potwierdzić, że mamy do czynienia ze szkarlatyną. Ze względu na duże ryzyko odwodnienia spowodowane początkowymi, mało specyficznymi objawami za bardzo niebezpieczną uznawana jest płonica u niemowląt.

Płonica u dorosłych – objawy

Płonica u dorosłych występuje zdecydowanie rzadziej niż u dzieci, dlatego też często lekarze stawiają błędne diagnozy. Podobnie jak w przypadku maluchów, pierwsze objawy szkarlatyny u dorosłych przypominają raczej tzw. grypę żołądkową. Często również diagnozowana jest angina ropna. Nawet pojawienie się wysypki w przypadku dorosłych nie ułatwia  postawienia diagnozy. Krostki przypominają wypukłe pęcherze, co raczej wywołuje podejrzenie silnej reakcji alergicznej niż zakażenia bakteryjnego. Ze względu na fakt, iż często obserwuje się toksyczny przebieg choroby jaką jest szkarlatyna u dorosłych, leczenie w tym przypadku może wymagać nawet pobytu w szpitalu, zwłaszcza jeśli typowym objawom towarzyszą utrata świadomości czy też powiększenie wątroby i śledziony.

Angina a płonica

Ze względu na fakt, iż za anginę ropną oraz szkarlatynę odpowiada ta sama bakteria, Streptococcus pyogenes czyli paciorkowiec grupy A, często początkowy przebieg mają dość podobny. Obie objawiają się wysoką gorączką, bólem i zaczerwienieniem gardła oraz czopami ropnymi na migdałach. Jak rozróżnić zatem obie te choroby? W przypadku płonicy obecna jest przede wszystkim charakterystyczna wysypka, przypominająca podrażnienie szczotką. Różnice widoczne są również w obrębie twarzy (charakterystyczny rumień) oraz na języku, który początkowo z białym nalotem, po kilku dniach staje się intensywnie malinowy.

Płonica – leczenie

Okres inkubacji płonicy wynosi 2 do 5 dni, dlatego też z reguły pojawiające się objawy choroby są od razu bardzo nasilone. Jeżeli są one typowe, lekarz już na podstawie wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego może postawić odpowiednią diagnozę. Jeżeli jednak nie ma 100% pewności, zazwyczaj zleca się wykonanie badań laboratoryjnych, takich jak morfologia, wymaz z gardła oraz odczyn antystreptolizynowy i na ich podstawie podejmuje się decyzję o rozpoczęciu terapii szkarlatyny. Jaki antybiotyk najczęściej się stosuje? U osób, u których wystąpiła szkarlatyna leki z wyboru to:

  • penicyliny,
  • cefalosporyny,
  • erytromycyna – w przypadku stwierdzonego uczulenia na powyższe grupy antybiotyków.

Kompletna terapia zazwyczaj trwa od 10 do 14 dni i należy ją kontynuować, nawet jeśli wszystkie objawy choroby ustąpią, a dawki i godziny podania leków muszą być dokładnie przestrzegane. Dodatkowo, osoba chora powinna pozostawać w łóżku, przynajmniej do czasu ustąpienia wysypki i bólu gardła. Zaleca się spożywanie w tym czasie przede wszystkim posiłków w formie płynnej oraz dużej ilości wody. Dzięki temu nie podrażniamy dodatkowo bolącego i obrzękniętego gardła. W przypadku chorych, u których wystąpiła płonica leczenie bez antybiotyku niestety nie przyniesie odpowiednich rezultatów, a wręcz może doprowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych.

Płonica – powikłania

Nieleczona płonica może mieć poważne konsekwencje zdrowotne, zwłaszcza jeżeli obserwuje się ciężką postać choroby. Wśród powikłań płonicy wymienia się przede wszystkim:

  • powiększenie wątroby oraz śledziony,
  • zapalenie serca z zajęciem zastawek,
  • ropne zapalenie węzłów chłonnych,
  • zapalenie ucha środkowego,
  • uszkodzenie nerek,
  • anginę Ludwiga,
  • paciorkowcowe zapalenie stawów,
  • gorączkę reumatyczną.

W skrajnych przypadkach może dojść nawet do sepsy, czyli zakażenia krwi, będącej stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Aby sprawdzić, czy przeprowadzona terapia była skuteczna, warto po około miesiącu wykonać badania kontrolne. Podstawowe, zalecane badania po płonicy to CRP, ASO oraz morfologia krwi.

Płonica – profilaktyka

Niestety, w przypadku choroby jaką jest szkarlatyna, przechorowanie nie daje trwałej odporności. Profilaktyka w przypadku płonicy obejmuje przede wszystkim izolację chorego w okresie, kiedy może on zakażać inne osoby. Jest to szczególnie istotne w przypadku dzieci, które powinny powrócić do przedszkola lub szkoły dopiero gdy zakończą antybiotykoterapię i wszystkie objawy choroby ustąpią. Jeśli chodzi o chorobę jaką jest płonica, szczepienie do tej pory nie zostało wprowadzone, ze względu na jego znikomą skuteczność.

Płonica a ciąża

Stosunkowo rzadko zdarza się płonica w czasie ciąży. Najczęściej do zakażenia dochodzi wtedy, gdy w domu jest dziecko chore na płonicę lub anginę ropną. Na szczęście, pomimo że płonica może mieć ciężki przebieg u ciężarnej, nie stanowi ona zagrożenia dla ciąży. Dobrą wiadomością jest również fakt, iż płonica nie wpływa na rozwijający się płód i nie jest możliwe zakażenie wewnątrzmaciczne.

Zdjęcie główne: Wikipedia

Dodaj komentarz

Rodzice.pl - ciąża, poród, dziecko - poradnik dla Rodziców
Logo