Ułożenie płodu w macicy: Jak zmienia się w pozycja płodu w trakcie ciąży?

Ułożenie dziecka w macicy

Ułożenie płodu w ciąży ulega licznym przemianom i to aż do 34-35 tygodnia ciąży. Co więcej, przez te tygodnie może zmieniać się nawet kilka razy na dobę (ale nie musi!). Ruchy dziecka obejmują bowiem nie tylko kopniaki czy poruszanie rękami, ale także rotację całego ciała, a nawet “salta”. Należy jednak wiedzieć, że to, jakie jest ostateczne położenie dziecka w macicy na chwilę przed porodem determinuje sposób, w jaki zostanie poprowadzony poród.

Pozycje płodu

Większość dzieci na końcówce ciąży przyjmuje położenie główkowe – oznacza to, że są zwrócone główką w dół. Ta pozycja jest najbezpieczniejszą i “zaplanowaną” przez naturę do porodu fizjologicznego, czyli drogami natury. Oczywiście jednak nie jest to jedyna możliwa pozycja – co więcej, położenie główkowe także ma warianty. Jakie zatem może być ułożenie dziecka w macicy?

Położenie podłużne główkowe

36-37 tydzień ciąży przebiega pod znakiem intensywnych, ostatecznych przygotowań do porodu. Na tym etapie dziecko osiągnęło już prawidłową wagę, jego narządy wewnętrzne są zdolne do podjęcia samodzielnej pracy poza łonem matki, a i jej organizm jest już gotowy na poród. Wydzielane są hormony mające za zadanie ułatwić to zadanie (głównie oksytocyna), więzadła i stawy są już maksymalnie poluzowane za sprawą relaksyny i progesteronu, piersi są gotowe do karmienia. W tym okresie także i dziecko przygotowuje się do opuszczenia ciała matki i najczęściej przyjmuje położenie główkowe. W tym czasie obniża się także jego pozycja – główka wchodzi między kości miednicy, co większość matek doświadcza jako nagłą ulgę w oddychaniu, które w ostatnich tygodniach było utrudnione ze względu na ucisk na przeponę. Położenie główkowe ma kilka odmian:

Ułożenie potylicowe przednie

Główka jest przygięta do klatki piersiowej malucha, a w miarę postępowania akcji porodowej zgięcie to pogłębia się. Jego twarz zwrócona jest w stronę jednego z ud matki. W odpowiednim momencie, w trakcie pokonywania krzywizny kanału rodnego, główka zostaje obrócona twarzą w stronę kręgosłupa. W ten sposób dziecko przychodzi na świat zwrócone potylicą do góry, co jest uznawane przez położników za najbardziej bezpieczne – twarz jest chroniona w trakcie przeciskania się przez drogi rodne, a cały opór pokonywany jest przez twardszą potylicę.

Ułożenie wierzchołkowe

To wariat ułożenia główkowego,  jednak obarczony pewnym ryzykiem. W takim przypadku główka dziecka nie jest odchylona w żadną ze stron względem osi swojego kręgosłupa. Niekiedy występują problemy z obniżaniem się dziecka w kanale rodnym, co może prowadzić do konieczności przeprowadzenia cięcia cesarskiego. Jeśli jednak dziecko jest stosunkowo niewielkie, a akcja porodowa przebiega sprawnie – poród prowadzony jest fizjologicznie.

Sprawdź: Czy są zrosty po cesarce mogą być niebezpieczne?

Ułożenie potylicowe tylne

Statystycznie 1 na 10 porodów naturalnych kończy się w tym ułożeniu. Dziecko przychodzi na świat twarzą “do góry”, zwrócone potylicą do kręgosłupa matki. Jest to trudniejszy poród, ponieważ potylica dziecka uciska drogi rodne, a także kręgosłup matki. W tej pozycji dziecku trudniej jest też przedostawać się przez kanał rodny.

Ułożenie odgięciowe

Odgięciowe ułożenie dziecka stanowi duże ryzyko dla jego zdrowia i bardzo utrudnia poród. Inna nazwa na tę pozycję to ułożenie czołowe lub twarzyczkowe. Taka pozycja jest powodem podjęcia decyzji o natychmiastowym przeprowadzeniu cięcia cesarskiego. W pozycji odgięciowej to nie bródka dziecka przywodzona jest do jego klatki piersiowej, ale potylica w stronę kręgosłupa. Zdarza się to najczęściej u wcześniaków, a także w przypadku ciąż mnogich. Pozycje odgięciowe mogą prowadzić do utknięcia dziecka w kanale rodnym.

Pośladkowe ułożenie płodu (ułożenie miednicowe)

Kiedy dziecko obrócone jest pośladkami w dół, mówimy o tzw. położeniu miednicowym. Szacuje się, że około 5% dzieci w momencie rozpoczęcia akcji porodowej znajduje się w tej pozycji. Najczęściej ma to miejsce w przypadku wcześniaków, czyli dzieci przed 35. tygodniem ciąży, a także jednego z bliźniąt w ciążach mnogich. Niekiedy powodem położenia pośladkowego jest zbyt mała ilość płynu owodniowego, który uniemożliwia dziecku przyjęcie prawidłowej pozycji, mięśniaki macicy lub nieprawidłowa budowa miednicy matki.

Sprawdź: Jak przebiega poród pośladkowy?

Obecnie położenie miednicowe jest wskazaniem do przeprowadzenia cięcia cesarskiego. Dzieje się tak, ponieważ miednica dziecka jest zbyt miękka na to, aby w efektywny sposób utorować drogę dla główki, co zwiększa ryzyko utknięcia jej w kanale rodnym, a tym samym niedotlenienia dziecka. Mimo to, poród z ułożeniem miednicowym jest możliwy, jeśli dziecko nie jest zbyt duże, nie występuje niewspółmierność między jego rozmiarami a proporcjami miednicy matki i nie jest to jej pierwszy poród. Ostateczną decyzję zawsze podejmuje lekarz, mając na względzie dobro matki i dziecka.

Poprzeczne ułożenie

Poprzeczne ułożenie dziecka w brzuchu ma miejsce rzadko, bo tylko 1 raz na 200. W takim przypadku nóżki dziecka znajdują się po jednej stronie, a główka po drugiej stronie brzucha matki. Dzieje się tak, gdy z powodów fizjologicznych dziecko nie jest w stanie przyjąć prawidłowej pozycji (np. mięśniaki macicy), jedno z bliźniąt “nie ma miejsca” na inne położenie lub powłoki brzuszne matki są bardzo wiotkie ze względu na wiele przebytych porodów. Z położenia poprzecznego nie jest możliwy poród fizjologiczny. Dlatego lekarze podejmują próbę obrócenia dziecka przed wystąpieniem akcji porodowej przez powłoki brzuszne – jeśli nie jest to możliwe, zapada decyzja o cesarskim cięciu.

Położenie podłużne główkowe – jak o nie zadbać?

Prawidłowe ułożenie dziecka znacznie ułatwia poród naturalny i związane jest z najmniejszym ryzykiem komplikacji. Każda matka może podejmować próby “zachęcenia” swojego dziecka do przyjęcia tej fizjologicznej pozycji. Sprzyja temu leżenie na plecach z poduszkami podłożonymi pod biodrami lub klęczenie z biodrami w górze (tzw. pozycja dziecka). Ta ostatnia pozycja zmniejsza też napięcie w dolnym odcinku kręgosłupa, co jest jej dodatkowym atutem. Doświadczeni lekarze mogą w ostatnich tygodniach ciąży próbować obrócić dziecko położone miednicowo, odpowiednio uciskając brzuch matki – nie należy jednak wykonywać tego na własną rękę!

Położenie poprzeczne a główkowe

Jak już wspomniano – położenie główkowe podłużne jest najbezpieczniejszą pozycją do porodu naturalnego. W przypadku położenia poprzecznego niezbędne jest przeprowadzenie cięcia cesarskiego. Ułożenie poprzeczne płodu jest naturalne natomiast dla pierwszych miesięcy ciąży, kiedy jest on na tyle niewielki, że swobodnie może przemieszczać się w macicy bez dotykania jej ścianek.

Na ostatnich etapach ciąży, dzieci w ułożeniu poprzecznym najczęściej przyjmują taką pozycję ze względu na różnorodne przeszkody, które są wskazaniem do interwencji lekarskich (małowodzie, mięśniaki macicy, nieprawidłowa budowa miednicy matki etc.).

Rodzice pytają o ułożenie płodu

Jak rozpoznać pozycję dziecka w brzuchu?

Najbardziej pewną metodą określenia pozycji dziecka, jest wykonanie badania USG. Jest ono zawsze wykonywane w ostatnich tygodniach ciąży, a także tuż przed porodem, celem zapobiegania ewentualnym komplikacjom. Wiele przyszłych mam jest jednak w stanie też samodzielnie stwierdzić, na podstawie indywidualnych doznań, jak zwrócony jest ich maluch. W przypadku położenia podłużnego główkowego kopniaki wyczuwalne są w górnej części brzucha. Jeśli pod żebrami – znaczy, że dziecko obrócone jest twarzą do kręgosłupa matki. Jeśli matka doświadcza kopnięć od wewnętrznej strony brzucha – twarz dziecka prawdopodobnie zwrócona jest do podbrzusza. Mocne bóle żeber i podbrzusza w tygodniach poprzedzających poród sugerują położenie miednicowe.

Przy jakim ułożeniu dziecka niezbędna jest cesarka?

Cięcie cesarskie jest niezbędne w przypadku położenia poprzecznego, które uniemożliwia dziecku przejście przez kanał rodny. W większości przypadków obecnie podejmowana jest decyzja o CC, jeśli matka jest pierworódką, a dziecko znajduje się w położeniu miednicowym. Niekiedy położenie podłużne główkowe twarzyczkowe także kończy się cięciem cesarskim, ale nie stanowi bezwzględnego ku temu wskazania. Należy pamiętać, że nie tylko pozycje płodu, ale także indywidualne predyspozycje matki są brane pod uwagę w podejmowaniu decyzji o rodzaju porodu przez lekarza prowadzącego w ostatnich tygodniach ciąży. W niektórych przypadkach mimo braku wskazań do porodu naturalnego przy samej akcji porodowej może dojść do komplikacji (gdy dziecko np. obróciło się w “ostatniej chwili”, przez co utknęło w kanale rodnym etc.), a tym samym przeprowadzeniu CC.