Urlop na żądanie to często kontrowersyjny przywilej pracowników. W 2019 roku miała nastąpić nowelizacja Kodeksu Pracy, na podstawie której pracownik musiałby powiadomić pracodawcę o chęci zużycia tego rodzaju dni urlopowych 24 godziny wcześniej. Poza tym pracownikowi nie należałoby się wówczas wynagrodzenie. Jednak te zmiany byłyby zaprzeczeniem istoty urlopu na żądanie. W efekcie nie zostały wprowadzone.
Urlop na żądanie – kto ma do niego prawo?
Urlop na żądanie to możliwość skorzystania z dnia wolnego w losowych sytuacjach, kiedy nie można przyjść do pracy, na przykład z powodu złego samopoczucia czy innych nieprzewidzianych zdarzeń. Kodeks Pracy przewiduje, że taki urlop może wziąć każdy pracownik, który jest zatrudniony w oparciu o umowę o pracę, a także nabył prawo do urlopu wypoczynkowego.
Kodeks Pracy – kiedy należy zgłosić urlop na żądanie?
Wiele osób często zastanawia się nad tym, kiedy najlepiej zgłosić pracodawcy urlop na żądanie. Zasady opisane w Kodeksie Pracy przewidują, że wolne na żądanie należy obwieścić najpóźniej w dniu jego rozpoczęcia. Nie jest określone prawnie, czy trzeba o tym zawiadomić pracodawcę w godzinie rozpoczęcia pracy, czy wcześniej. Forma powiadomienia może być różnoraka – ustna, za pośrednictwem poczty elektronicznej, poprzez zawiadomienie telefoniczne, faxem czy wysłanie wiadomości tekstowej (sms).
Pomimo tego, że nie jest prawnie określony sposób zawiadamiania o chęci skorzystania z urlopu na żądanie, należy sprawdzić czy regulamin zakładu pracy nie określa tej procedury w bardziej szczegółowy sposób. Coroczne rozplanowywanie urlopów nie zawiera dni na żądanie. Z tego powodu u niektórych pracodawców obowiązuje w regulaminie wniosek o urlop na żądanie. Jeśli pracownik nie jest w stanie złożyć go w tym dniu, w którym zgłosi chęć skorzystania z takiego urlopu, musi tego dokonać wtedy, gdy wróci do pracy. Ponadto wykorzystanie urlopu na żądanie nie jest obowiązkowe, a niewykorzystany dzień nie przechodzi na następny rok kalendarzowy (staje się w kolejnym roku urlopem wypoczynkowym).
Ile dni wynosi urlop na żądanie?
Każda z osób zatrudnionych na umowę o pracę chciałaby być poinformowana o tym, ile urlopu, a dokładnie ile dni na żądanie przewiduje Kodeks Pracy. Są to 4 dni. Taki urlop jest udzielany niezależnie od liczby pracowników ani od tego, jaka ilość dni urlopowych należy się pracownikowi. Można z niego skorzystać w postaci kilku dni, które następują po sobie bądź pojedynczo – jeden dzień co jakiś czas.
Czy pracodawca może odmówić urlopu na żądanie?
Zdarzają się sytuacje, w których pracownika spotkała odmowa ze strony pracodawcy, kiedy zgłosił chęć skorzystania z urlopu nż. Dlatego w wielu przypadkach pracownicy zastanawiają się nad tym czy można odmówić urlopu na żądanie? Odpowiedź brzmi: w teorii nie, ale pracodawca ma czasem do tego prawo. Teoretycznie nie może odmówić pracownikowi urlopu na żądanie, ale może to zrobić w sytuacjach wyjątkowych, w których taką decyzję jest w stanie racjonalnie uzasadnić.
Przykładowo w sytuacji, gdy pracownik zastanawia się czy pracodawca może odmówić mu urlopu na żądanie, a wie, że nikt go nie może zastąpić w zakładzie pracy, co będzie skutkowało przerwą w jej toku, może spodziewać się odmowy.
Chcąc wziąć dzień na żądanie należy również pamiętać o tym, że urlop na żądanie jest płatny. Zostaje ustalany tak samo, jak w przypadku urlopu wypoczynkowego. Jego wykorzystanie jest zależne od potrzeb pracownika.
Urlop na żądanie a urlop wypoczynkowy
Kodeks Pracy przewiduje dni wolne, z których może korzystać pracownik na umowie o pracę. Ile jest urlopu wypoczynkowego?
- 20 dni – wówczas, gdy pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
- 26 dni – wtedy, gdy pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Do okresu zatrudnienia, na podstawie którego zależy wymiar urlopu są wliczone wszystkie poprzednie okresy trwania pracy. Pomiędzy taką formą wolnych dni jak urlop na żądanie a urlop wypoczynkowy istnieją zależności. Aby skorzystać z urlopu na żądanie należy policzyć czy ma się do niego jeszcze prawo. Nie są to dodatkowe dni wolne, tylko wchodzą one do puli dni urlopu wypoczynkowego. Jeśli pracownik wykorzystał wszystkie wolne dni, które mu przysługiwały, nastąpi wówczas odmowa udzielenia urlopu na żądanie. Zarówno wzór przedstawiający wniosek o urlop na żądanie, jak i wniosek o urlop okolicznościowy można znaleźć w internecie.
Urlop na żądanie – co mówi Kodeks Pracy w przypadku innych form zatrudnienia?
Urlop na żądanie przysługuje każdemu pracownikowi, który jest zatrudniony na podstawie umowy:
- na okresie próbnym,
- na czas określony,
- na zastępstwo,
- na czas nieokreślony.
Urlop na żądanie w okresie wypowiedzenia przysługuje pracownikowi w liczbie niewykorzystanych dni nż. Warto zwrócić uwagę, że umowa zlecenie nie przewiduje takiego prawa pracownika jak urlop na żądanie. Wykonawcy zlecenia nie przysługują uprawnienia pracownicze ani nie mają na jego sytuację wpływu zależności, które występują między taką formą wolnych dni od pracy jak urlop na żądanie a urlop wypoczynkowy.
Jednakże w sytuacjach wyjątkowych, w których pracownik uzna, że w sposobie wykonania zlecenia można zauważyć cechy właściwe dla stosunku pracy, ma prawo wystąpić do sądu z powództwem o ustalenie jej istnienia. Wówczas może zażądać między innymi zapłaty za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Jeśli natomiast chodzi o kwestię na linii urlop na żądanie a premia, pracodawca może zmniejszyć proporcjonalnie jej wartość, jeżeli jest wypłacana za tak zwaną obecność w pracy. Pracodawcy mają dużą swobodę, jeśli chodzi o premiowy system wynagradzania pracowników. Zasady premiowania powinny być dokładnie określone przez warunki, po których spełnieniu pracownik ma prawo do wzrostu pensji o premię. Nie należy pomniejszać stałej premii, jeżeli pracownik korzysta z urlopu wypoczynkowego, którym stają się także dni z niewykorzystanej puli takiej formy wolnych dni jak urlop na żądanie.
