Znęcanie się psychiczne w szkole. Konsekwencje mogą być bardzo poważne. Jak walczyć z przemocą rówieśniczą?

Przemoc psychiczna w szkole. Nie wolno zwlekać z reakcją!

Przemoc rówieśnicza to jeden z najpoważniejszych problemów w polskich szkołach. Może ona przybierać rozmaite formy, niekiedy bardzo trudne do uchwycenia przez dorosłych. Gdy myślimy o zjawisku prześladowania w szkole, od razu na myśl przychodzi nam bicie, wyśmiewanie, kopanie, popychanie czy nieprzyjemne dokuczanie, czyli najpowszechniejsze przejawy agresji słownej oraz fizycznej. Niestety najczęściej jest to dopiero początek obszernej listy różnych metod prześladowania, których doświadczają uczniowie niemal na co dzień. Jak wynika ze statystyk, wśród dzieci i młodzieży nagminnie dochodzi również do aktów cyberprzemocy oraz przemocy relacyjnej (wykluczanie kogoś z grupy, traktowanie jak gorszego, rozpowszechnianie szkodzących uczniowi plotek). Obie te formy są trudne do dostrzeżenia, a jednocześnie zdecydowanie najczęściej bywają bagatelizowane, co może prowadzić do naprawdę poważnych konsekwencji.

Każdy akt przemocy może zostawić trwały ślad na delikatnej psychice dziecka czy nastolatka, a znęcanie psychiczne potrafi być niejednokrotnie dużo bardziej dotkliwe i obciążające niż typowa agresja fizyczna. Dlatego zarówno nauczyciele, jak i rodzice powinni zachować czujność, nie lekceważyć nawet drobnych sygnałów i reagować od razu. Tym bardziej, że – jak wynika z doświadczeń psychologów – prześladowanie psychiczne bywa często tylko pierwszym krokiem, z czasem zaczynają pojawiać się wyzwiska, wyśmiewanie, zabieranie osobistych przedmiotów oraz przemoc fizyczna.

Wszystko może się więc zaczynać z pozoru niewinnie – uczeń zostaje powoli, systematycznie wykluczany z grupy rówieśniczej (nie zapraszają go na wspólne spotkania, ignorują podczas zajęć, rozmawiają tak, jakby go w ogóle nie było). Już takie zachowanie może bardzo negatywnie odbić się na samopoczuciu dziecka, które staje się bardziej wycofane, smutne i bezsilne. A to z kolei może przyczynić się do rozpoczęcia znacznie poważniejszych form prześladowania.

Doświadczanie przemocy generuje ogromny stres, przyczynia się również do utraty poczucia bezpieczeństwa i sprawia, że dziecko/nastolatek zaczyna funkcjonować w nieustannym napięciu i lęku. Poczucie upokorzenia i odrzucenia może niemal całkowicie pozbawić wiary w siebie i własne umiejętności. Ofiara prześladowania z czasem zacznie z powodu strachu unikać chodzenia szkoły, a to dopiero początek przykrych konsekwencji. Takie sytuacje mogą doprowadzić do obniżenia koncentracji, ataków paniki, samookaleczania lub nawet depresji i próby samobójczej. Odpowiednia reakcja ze strony dorosłych jest więc kluczowa, aby pomóc i wesprzeć ofiary.

Znęcanie się psychiczne w szkole – przykłady

• wyzwiska i obrażanie,
• wyśmiewanie ze względu na wygląd, sposób mówienia, sposób poruszania, ubiór itp.,
• poniżanie i upokarzanie wśród innych,
• wykluczanie,
• niszczenie rzeczy należących do ofiary,
• rozpowszechnianie plotek,
• wulgarne gesty,
• pisanie wiadomości o obraźliwej treści,
• groźby,
• zastraszanie,
• szantażowanie,
• tworzenie obelżywych fotomontaży, memów i upublicznianie ich,
• upokarzające żarty,
• manipulowanie,
• zmuszanie do zrobienia czegoś np. pod groźbą rozpuszczenia plotek na temat ofiary.

Sprawdź: Zwolnienie z WF – kto może je wystawić? Jak uzyskać zwolnienie całoroczne? Procedura może zostać utrudniona

Znęcanie się psychiczne w szkole – konsekwencje

Niestety znęcanie się psychiczne w szkole bywa bardzo często lekceważone, a prześladowców nie spotykają właściwie żadne konsekwencje. Powodem takiej sytuacji nie zawsze jednak jest zła wola czy nieświadomość grona pedagogicznego i dyrekcji, ale brak odpowiednich narzędzi do reagowania. O ile za pobicie, kradzież, wymuszanie czy szantaż nawet nieletni może znaleźć się przed sądem, o tyle przemoc psychiczna jest o wiele trudniejsza do udowodnienia i wyciągnięcia konsekwencji. Nie pomaga również brak jasno określonych przepisów.

Zgodnie z zapisem w ustawie o systemie oświaty (art. 39) dyrekcja placówki ma obowiązek dbać o bezpieczeństwo uczniów oraz zapewnić im odpowiednie warunki harmonijnego rozwoju psychofizycznego. Dlatego to właśnie do dyrektora należy kierować pierwsze korki po wykryciu przejawów agresji lub innych niepokojących sytuacji. Dyrektor powinien skontaktować się z rodzicami ucznia prześladującego, poinformować ich o okolicznościach. Jeśli pojawi się podejrzenie, że w rodzinie takiego ucznia występują poważne problemy, szkoła ma prawo wystąpić z wnioskiem do sądu o wgląd w sytuację rodziny. Następnie sąd może zobowiązać rodziców dziecka np. do pójścia z nim do specjalisty (psychologa, psychiatry).

Zjawisko regularnego prześladowania w szkole można również próbować pociągać pod artykuł 190a § 1 Kodeksu Karnego, który brzmi następująco:

Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.art. 190a § 1 kodeksu karnego

Co ważne, ściganie takiego czynu następuje zawsze na wniosek pokrzywdzonego. Oczywiście jeśli prześladujący jest osobą nieletnią (pomiędzy 13. a 17. rokiem życia), sprawa nie trafi do sądu karnego, ale rodzinnego. W czasie postępowania sąd kieruje się ustawą o postępowaniu w sprawach nieletnich, a na koniec nie wydaje wyroku, ale rozstrzyga sprawę postanowieniem. Wobec nieletniego można zastosować szereg środków wychowawczy m.in. upomnienie, zobowiązanie do naprawienia szkody czy do przeproszenia pokrzywdzonego. Nieletni może zostać wysłany na specjalne zajęcia terapeutyczne. Sąd może także ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna lub nadzór kuratora. W szczególnych przypadkach może nakazać również umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym.

Zobacz: Jedynka za brak pracy domowej. Czy taka praktyka jest zgodna z prawem?

Gdzie zgłosić znęcanie się nad dzieckiem w szkole?

W pierwszej kolejności należy udać się do wychowawcy, który może nie mieć świadomości tego, co dzieje się wśród uczniów (np. po szkole czy w internecie). Wspólnie z wychowawcą należy zgłosić następnie sprawę do pedagoga szkolnego oraz do dyrekcji. Dyrektor zobowiązany jest w takiej sytuacji do rozwiązania konfliktu i zapewnienia wszystkim uczniom bezpieczeństwa. Powinien również powiadomić rodziców prześladującego ucznia (lub uczniów) Jeśli jednak zgłoszenie to okaże się nieskuteczne, sprawę można skierować do kuratorium i napisać skargę. W uzasadnionych przypadkach – np. jeśli pojawią się groźby karalne, pobicia, wymuszanie pieniędzy czy kradzież mienia – sprawę należy zgłosić na policję. Warto jednak zabezpieczać ewentualne dowody (obraźliwe wiadomości, smsy czy nagrania rozmów z groźbami, w razie potrzeby także obdukcja).

Sprawdź: Powody nieobecności w szkole. Co powinno zawierać usprawiedliwienie, aby nie zostało odrzucone?

Rodzice pytają o znęcanie się psychiczne w szkole i jego konsekwencje

Sprawdź też:

• Środki stylistyczne i ich funkcje [podział, rodzaje oraz przykłady środków stylistycznych]
• Co to jest forma gramatyczna? Jak ją określić? Sprawdź najważniejsze informacje o przykłady
• Epoki literackie po kolei. Wszystko, co trzeba wiedzieć, w pigułce!