Hipotrofia płodu może być niebezpieczna

Hipotrofia płodu: rozpoznanie i objawy

Praktycznie podczas każdego badania ultrasonograficznego w ciąży, lekarz prowadzący robi pomiary płodu. Jest to ważne właśnie dlatego, że należy kontrolować czy rozwój dziecka przebiega prawidłowo, a w razie odchyleń od normy przeprowadzić dokładniejszą diagnostykę oraz objąć dziecko i ciężarną specjalistyczną opieką. Badanie pozwala też wykryć przypadki hipotrofii czyli wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu.

Hipotrofia wewnątrzmaciczna to określenie odnoszące się do płodów, których masa ciała i długość jest zbyt mała w stosunku do wieku ciąży oraz donoszonych noworodków o zbyt niskiej masie urodzeniowej. Do zahamowania wzrostu płodu może dojść na dowolnym etapie ciąży. Według teorii Winicka rozwój komórkowy płodu należy podzielić na trzy fazy:

• Do 16. tygodnia ciąży – wzrost odbywa się na drodze hiperplazji, czyli powiększania się tkanek i narządów poprzez zwiększanie liczy składających się na nie komórek.
• Od 17. do 31. tygodnia oprócz hiperplazji komórkowej występuje zjawisko hipertrofii, tj. powiększanie się tkanek i narządów poprzez powiększanie się komórek.
• Po 31. tygodniu ciąży dominuje hipertrofia komórkowa.

Hipotrofia symetryczna i asymetryczna płodu

Jeżeli lekarz rozpozna hipotrofię płodu przed 20 tygodniem ciąży, oznacza to, że do zahamowania wzrostu doszło w pierwszych tygodniach ciąży, mówimy wtedy o hipotrofii symetrycznej. Po 20 tygodniu ciąży może pojawić się hipotrofia asymetryczna — w tym przypadku tylko obwód brzuszka dziecka odbiega od normy, natomiast głowa, ręce i nogi mają rozmiary zgodne z normą.

W przypadku asymetrycznej hipotrofii mamy do czynienia z prawidłową wielkością główki oraz nóżek. Zbyt mały w obwodzie jest natomiast brzuch. Rodzaj zaburzeń którymi może skutkować hipotrofia asymetryczna zależą od tego, w którym trymestrze ciąży zadziałały czynniki niekorzystne. Hipotrofia wiąże się z zaburzeniem funkcjonowania wielu narządów.
Większość przypadków hipotrofii to hipotrofia asymetryczna.

Hipotrofia płodu może być niebezpieczna

Hipotrofia płodu może być bardzo niebezpieczna dla dziecka i jego dalszego rozwoju. Przede wszystkim może zwiększać ryzyko nieodtlenienia płodu oraz wystąpienia wielu wad rozwojowych, związanych z niedostatecznym rozwojem płodu. Niektóre dzieci są po prostu mniejsze i rodzą się z niższą wagą urodzeniową. Nie wiąże się to u nich z żadnymi innymi wadami rozwojowymi, czy zaburzeniami chorobowymi. Taka po prostu ich uroda. Jednak w wielu innych sytuacjach hipotrofia może prowadzić do poważnych zaburzeń, dlatego tak ważna jest obserwacja i szybka diagnostyka.

Warto wiedzieć, że 13% dzieci z hipotrofią nie “dogania” przewidzianego dla ich wieku wzrostu. Co więcej dzieci te powinny być objęte opieką endokrynologiczną. Wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu może wiązać się z zaburzeniami gospodarki lipidowej i węglowodanowej, nadciśnieniem tętniczym i innymi chorobami układu sercowo-naczyniowego, a także otyłością.

Przyczyny hipotrofii płodu

Jakie są przyczyny hipotrofii wewnątrzmacicznej płodu? Ze względu na ich pochodzenie wyróżnia się:

• przyczyny matczyne, wśród których wymienia się zarówno cechy o podłożu genetycznym (niski wzrost i waga), jak również choroby (nadciśnienie tętnicze, choroby nerek, niedokrwistość, choroby związane z niedotlenieniem, nieleczona cukrzyca, toksoplazmoza, cytomegalia, różyczka, opryszczka typu 2 oraz HIV). Na spowolnienie wzrostu płodu ma wpływ stosowanie przez matkę dziecka używek. Za zahamowanie wzrostu płodu mogą odpowiadać różnego rodzaju leki np. antybiotyki.
• powody związane z łożyskiem, do których zalicza się anomalie naczyniowe, łożysko dwupłatowe, przodujące lub przedwcześnie oddzielone, błoniasty przyczep pępowiny itd.
• przyczyny płodowe – tu należałoby pochylić się nad związkiem: hipotrofia płodu a wady genetyczne. Przyczyną hipotrofii płodu mogą być także wady genetyczne, np. zespół Turnera czy zespół Downa. Upośledzenie wzrastania płodu może mieć też związek z zespołem : Silvera-Russella, Smitha-Lemliego-Opitza i wielu innych.
• idiopatyczne, czyli mające niewyjaśnione podłoże.

Hipotrofia płodu a zespół Downa

Aberracje chromosomalne, takie jak zespół Downa są częstą powiązane z hipotrofią oraz niską wagą urodzeniową. W 1% przypadków hipotrofii powiązana jest ona aberracjami chromosomowymi (trisomia 21, triploidia). To właśnie z tego powodu przy hipotrofii wczesnej należy jak najszybciej wykluczyć trisomię 21, czyli zespół Downa. Należy wówczas jak najszybciej przeprowadzić badania diagnostyczne.

Hipotrofia płodu w ciążach mnogich

Często do hipotrofii dochodzi również w ciążach mnogich. Statystyki wskazują, że problem jest częstszy w przypadku dziewczynek niż chłopców.
Innymi przyczynami wolniejszego wzrostu nienarodzonego dziecka są:

• zaburzenia przepływu krwi w łożysku
• niewydolność łożyska
• boczne oddzielenie łożyska
• zakrzepica naczyń łożyskowych
• choroby matki takie jak:
• choroby nerek
• anemia
• nadciśnienie tętnicze
• wady serca
• różyczka
• opryszczka
• toksoplazmoza
• cytomegalia
• ospa wietrzna

Hipotrofia płodu: Leczenie

Rozpoznanie hipotrofii płodu podczas wizyty położniczej nie jest jeszcze powodem do zmartwień. Lekarz z pewnością poinformuje ciężarną o możliwych powikłaniach oraz postara się znaleźć i usunąć przyczynę spowolnienia wzrostu płodu. Ciężarna powinna z większą uwagą dbać o swoją dietę oraz całkowicie wyzbyć się wszelkich używek, a także unikać przebywania w miejscach, gdzie jest narażona na szkodliwe substancje oraz na przykład dym z papierosów. Profilaktyka hipotrofii płodu zakłada leżenie na lewym boku. Jest to wskazane, ponieważ w tej pozycji krew do łożyska przepływa łatwiej, dzięki czemu dziecko jest lepiej odżywione. W zaawansowanej hipotrofii lekarz może przepisać specjalne leki, które wspomogą przepływ krwi przez łożysko.

Rodzice pytają o hipotrofię

1 Co jeść przy hipotrofii płodu?

Zarówno w przypadku profilaktyki, jak i leczenia hipotrofii niezwykle ważna jest odpowiednio zbilansowana dieta matki. Powinna być ona bogata w magnez, kwas foliowy i witaminę C. To bardzo ważne przy wewnątrzmacicznym ograniczeniu wzrostu płodu. Jeżeli odpowiednia dieta nie jest w stanie zapewnić wymaganych składników mineralnych, to należy wprowadzić ich suplementację.

Jeśli zostanie wykryta hipotrofia płodu, to z diety matki powinno się wyeliminować czerwone mięso. W ciąży, zwłaszcza przy hipotrofii należy odstawić używki (papierosy, alkohol). Pełna rezygnacja z alkoholu i innych używek oraz właściwy odpoczynek znacząco zmniejszają ryzyko wystąpienia hipotrofii.

2 Czy hipotrofia jest wskazaniem do cesarki?

Wewnątrzmaciczne zahamowanie, czyli hipotrofia może być wskazaniem do cesarskiego cięcia, ale dzieje się tak tylko w skrajnych przypadkach. Zazwyczaj, gdy płód ma poważną wadę rozwojową (hipotrofia często łączy się z niewydolnością oddechową) i w czasie porodu mogłoby dojść do uszkodzenia dziecka. W innych przypadkach wywołuje się wcześniejszy poród poprzez podanie oksytocyny. Sposób porodu zależał zatem będzie od stanu zdrowia płodu i wydolności łożyska. Decyzję o tym, czy dziecko przyjdzie na świat za pomocą porodu naturalnego czy cesarki podejmie lekarz ginekolog pełniący dyżur w szpitalu.

3 Czy hipotrofia jest dziedziczna?

Tak, hipotrofia może być dziedziczna, ale zazwyczaj jej przyczyny są inne. Najpopularniejsze wymieniono powyżej w artykule.

4 Jakie badania są niezbędne przy hipotrofii płodu?

Hipotrofia płodu wykrywana jest podczas badania USG. W czasie USG następuje pomiar płodu, a na jego podstawie ustala się przewidywaną masę. Szacowany wynik nakłada się na siatkę centylową. Jeżeli masa płodu wynosi poniżej 10 percentyla, to wówczas przeprowadza się ultrasonograficzne rozpoznania hipotrofii płodu. Oprócz USG do wykrywania hipotrofii przeprowadza się również badania poziomu hormonów, takich jak estriol czy laktogen łożyskowy (hPL) oraz badanie prenatalne I trymestru wraz z testem podwójnym i oceną przepływów w tętnicach macicznych.

5 Kto leczy? Jaki lekarz zajmuje się hipotrofią?

Zarówno wykryciem, jak i opieką nad płodem z hipotrofią zajmuje się ginekolog. Dla mamy może okazać się pomocna wizyta u dietetyka, który dobierze zbilansowaną dietę.