Nadciśnienie w ciąży [Rodzaje, Objawy, Leczenie i Skutki]
Ciąża to jeden z najpiękniejszych okresów w życiu każdej kobiety, jednak zmiany które zachodzą w jej organizmie mogą prowadzić do różnego rodzaju powikłań, jak np. nadciśnienie w ciąży. To poważny stan, który nie powinien być lekceważony ani przez ciężarną ani tym bardziej przez lekarza prowadzącego ciążę. Nadciśnienie ciążowe może prowadzić do poważnych powikłań, a nawet do bezpośredniego zagrożenia życia dziecka i matki.
- Nadciśnienie w ciąży to jedno z bardziej niebezpiecznych powikłań, które występuje nawet u 6% ciężarnych. Mówimy o nim, kiedy uzyskiwane wartości przekraczają 140/90 mmHg.
- W zależności od uzyskiwanych pomiarów może nadciśnienie występować w postaci łagodnej, ciężkiej i umiarkowanej.
- Jeżeli objawy pojawiają się po 20 tygodniu ciąży, stwierdzane jest nadciśnienie indukowane ciążą, natomiast jeżeli były one obserwowane wcześniej, mówi się o nadciśnieniu przewlekłym.
- Niepokojącymi objawami wskazującymi na nadciśnienie są zaburzenia widzenia, obrzęki twarzy i kończyn, białkomocz i bóle głowy.
- Leczenie nadciśnienia w ciąży powinno nastąpić od razu po wystąpieniu pierwszych objawów. W zależności od otrzymywanych wartości może ono mieć charakter zachowawczy lub przebiegać z zastosowaniem środków farmakologicznych ( głównie metyldopa, nifedypina, labetolol).
- Nadciśnienie ciążowe samo w sobie nie wyklucza porodu naturalnego. Jeżeli jednak leczenie nie przynosi rezultatów i występuje duże ryzyko stanu przedrzucawkowego lub rzucawki, wskazane jest zakończenie ciąży drogą cesarskiego cięcia.
- Nieleczone nadciśnienie ciążowe może prowadzić do poważnych powikłań, wśród których największe zagrożenie stanowią: stan przedrzucawkowy, zespół HELLP i rzucawka.
Skąd się bierze nadciśnienie w ciąży?
Prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego w ciąży nie różnią się niczym od tych notowanych poza tym okresem. W pierwszych dwóch trymestrach mogą być uzyskiwane nieco niższe wartości niż przed ciążą (mniej więcej o 15 mmHg). Wszystko wraca do normy wraz z nadejściem trzeciego trymestru. Nadciśnienie w ciąży to stan, kiedy uzyskiwane w trakcie pomiaru wartości ciśnienia tętniczego przekraczają 140/90 mmHg. Stwierdza się je u mniej więcej 6% ciężarnych, a jego patofizjologia nie jest do końca poznana.
Badania dowodzą jednak, że przebyte nadciśnienie ciążowe może zwiększać ryzyko występowania nadciśnienia przewlekłego w przyszłości. Przyczyny nadciśnienia ciążowego nie są do końca poznane. Prawdopodobnie występuje ono u kobiet predysponowanych genetycznie, u których niewłaściwa dieta i zmiany hormonalne w przebiegu ciąży powodują wzrost ciśnienia. Wśród czynników ryzyka wymienia się również:
- pierworództwo,
- wiek poniżej 18 lat i powyżej 35 lat,
- ciążę mnogą,
- cukrzycę,
- wielowodzie,
- konflikt serologiczny,
- choroby wątroby,
- stan przedrzucawkowy lub rzucawkę w wywiadzie rodzinnym,
- współistniejące schorzenia nerek,
- zaśniad groniasty,
- toczeń rumieniowaty układowy,
- uogólniony obrzęk płodu,
- nadciśnienie tętnicze samoistne lub wtórne,
- zaburzenia psychiczne spowodowane brakiem akceptacji ciąży.
Do nadciśnienia tętniczego indukowanego ciążą prawdopodobnie dochodzi w sytuacji, kiedy organizm matki zaczyna niszczyć tkanki łożyska. Powoduje to kurczenie się jego naczyń krwionośnych i tym samym wzrost ciśnienia tętniczego.
Rodzaje nadciśnienia w ciąży
O nadciśnieniu w ciąży mówimy wtedy, kiedy u pacjentki przynajmniej dwukrotnie zaobserwuje się ciśnienie przekraczające 140/90 mmHg. W zależności od stopnia przekroczenia wartości prawidłowych nadciśnienie tętnicze w ciąży można podzielić na:
- lekkie – kiedy ciśnienie skurczowe mieści się w zakresie 140-149 mmHg, a rozkurczowe 90-99 mmHg,
- umiarkowane – kiedy uzyskuje się wartości skurczowe między 150-159 mmHg i rozkurczowe 100-109 mmHg,
- ciężkie – gdy uzyskane wartości przekraczają przy ciśnieniu skurczowym 160 mmHg i rozkurczowym 110 mmHg.
Stosowany jest również inny podział, w zależności od momentu wystąpienia pierwszych symptomów nadciśnienia ciążowego i objawów towarzyszących:
- nadciśnienie przewlekłe – stwierdzane u około 5% kobiet. Mówimy o nim, kiedy wartości przekraczające 140/90 mmHg były u pacjentki odnotowywane jeszcze przed ciążą lub przed ukończeniem 20 tygodnia ciąży. Zazwyczaj nie ustępuje po porodzie i połogu. W jego przebiegu nie występuje białkomocz, rzadko też powikłaniem jest stan rzucawkowy. W większości przypadków nadciśnienie przewlekłe ma charakter pierwotny, choć może mieć też charakter wtórny, spowodowany chorobami nerek lub zaburzeniami endokrynologicznymi.
- Nadciśnienie indukowane ciążą – jego cechą charakterystyczną jest fakt, iż pierwsze objawy pojawiają się dopiero po 20 tygodniu ciąży, a po zakończeniu połogu (około 6 tygodni po porodzie), wartości ciśnienia wracają do normy. Co ważne, przy braku powikłań nie towarzyszy mu białkomocz. Jego obecność może świadczyć o występowaniu stanu przedrzucawkowego, stanowiącego poważne powikłanie i niosącego za sobą ryzyko rzucawki. Jest ona wyjątkowo groźna i stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia matki i dziecka.
Szczególną postacią nadciśnienia jest nadciśnienie płucne, a ciąża w tym wypadku jest niewskazana. Znacznie zaostrza ona przebieg choroby, podczas której wzrost ciśnienia ma miejsce w obiegu krwi między prawą komorą, a lewym przedsionkiem serca. U pacjentek z nadciśnieniem płucnym w ciąży obserwuje się bardzo dużą śmiertelność, sięgającą nawet 50%.
Nadciśnienie w ciąży – objawy
Bez względu na to, na którą z postaci nadciśnienia cierpi pacjentka, objawy mogą być podobne. Pierwszym z nich jest oczywiście wysokie ciśnienie w ciąży, powyżej 140/90 mmHg. Typowe objawy dodatkowe to także:
- obrzęki twarzy i kończyn,
- bóle i zawroty głowy,
- zaburzenie widzenia,
- bóle brzucha,
- zmniejszona diureza, czyli ilość oddawanego moczu,
- zahamowanie prawidłowego wzrostu płodu.
Niekontrolowane i nieleczone PIH w ciąży (pregnancy-induced hypertension) prowadzi do pojawienia się białka w moczu. Jest to sygnał alarmowy mówiący o tym, że pacjentce grozi stan przedrzucawkowy. Nadciśnienie ciążowe wymaga stałej kontroli i leczenia, albowiem prowadzi do poważnych powikłań zarówno u płodu jak i u matki.
Leczenie nadciśnienia w ciąży
Jeżeli chodzi o nadciśnienie tętnicze w ciąży, leczenie powinno być wdrożone natychmiast po wystąpieniu jego pierwszych objawów. Jest to niezwykle ważne ze względu na poważne konsekwencje, które mogą mieć miejsce. Przy łagodnej postaci nadciśnienia tętniczego, może ono być leczone w warunkach ambulatoryjnych. Oznacza to, że pacjentka nie musi przebywać w szpitalu. Leczenie ma tu raczej charakter zachowawczy i polega na regularnych pomiarach ciśnienia (w domu 2-4 razy dziennie, w gabinecie lekarskim średnio raz na tydzień) i kontrolowaniu poziomu białka w moczu w trakcie każdej wizyty lekarskiej.
Jak obniżyć ciśnienie krwi w ciąży? Zaleca się duże dawki odpoczynku w pozycji leżącej i unikanie wysiłku fizycznego. Jeżeli chodzi o nadciśnienie w ciąży, dieta odgrywa znaczącą rolę w terapii zachowawczej. Powinna być lekkostrawna i uboga w sód, natomiast bogata w witaminę C, białko i inne ważne substancje odżywcze, takie jak wapń i magnez.
Warto zacząć od zastąpienia tłustych, smażonych potraw chudym mięsem. – mówi trener i dietetyk z klubów sportowych dla kobiet Mrs.Sporty Anna Wawrocka – W diecie większości Polaków brakuje też bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe ryb. Kolejnym krokiem powinna być zamiana białego pieczywa na żytnie i wprowadzenie do jadłospisu większej liczby produktów pełnoziarnistych. Nie można również zapomnieć o stopniowej eliminacji soli z naszego jadłospisu. Nie tylko tej, którą sami dodajemy do potraw. Przyjrzyj się etykietom! Wiele gotowych produktów ma w sobie więcej soli, niż do tej pory przypuszczałaś!
Jeżeli jednak pomimo wprowadzonych środków zaradczych następuje pogorszenie samopoczucia lub dalsze wystąpienie objawów nadciśnienia, konieczna jest konsultacja z lekarzem w trybie natychmiastowym. Umiarkowana postać nadciśnienia również nie wymaga hospitalizacji, jednak w jej przypadku wprowadzane jest leczenie farmakologiczne. Dodatkowo wdrażana jest częstsza kontrola ciśnienia krwi w gabinecie lekarskim i białka w moczu. Diagnostyka laboratoryjna w przypadku pacjentek z umiarkowanym nadciśnieniem ciążowym rozszerzana jest również o regularne badanie poziomu elektrolitów, morfologii, bilirubiny, transaminaz i czynności nerek.
Oprócz monitorowania parametrów zdrowia ciężarnej, u kobiet u których nadciśnienie zostaje rozpoznane przed 34. tygodniem ciąży, konieczne jest również monitorowanie stanu płodu mniej więcej co dwa tygodnie. Obejmuje ono nie tylko badanie USG mające na celu ocenę prawidłowego wzrostu płodu, ale również badanie objętości płynu owodniowego oraz przepływu krwi w tętnicach pępowinowych. Dodatkowo raz w tygodniu powinno być wykonywane badanie KTG.
W przypadku ciężkiego nadciśnienia ciążowego (przy wartościach przekraczających 160/110 mmHg) konieczny jest pobyt ciężarnej w szpitalu i dożylne podawane preparatów nadciśnieniowych. Tylko w ten sposób możliwe jest kontrolowanie ciśnienia krwi pacjentki i utrzymanie go na poziomie nie przekraczającym 150/100 mmHg. W trakcie pobytu regularnie wykonuje się również badania laboratoryjne w kierunku białkomoczu, parametrów czynnościowych nerek, bilirubiny, elektrolitów oraz transaminaz. Jeżeli wdrożone leczenie przywróciło bezpieczny poziom ciśnienia i nie obserwuje się dodatkowych objawów takich jak obrzęki lub białkomocz, możliwy jest powrót pacjentki do domu, oczywiście pod warunkiem ścisłego przestrzegania zaleceń lekarskich. Obejmują one między innymi kontrolę poziomu białka w moczu 2 razy w tygodniu i codzienne pomiary ciśnienia krwi w warunkach domowych.
Leki na nadciśnienie w ciąży
Niestety, jeżeli chodzi o leki na nadciśnienie, w ciąży wiele z nich jest niewskazanych, dlatego też preparatami z wyboru są:
- Metyldopa – najlepiej przebadania pod kątem działania u kobiet ciężarnych, nie wywołuje szkodliwego wpływu na płód. Wykazuje działanie ośrodkowe, zastępując adrenalinę i noradrenalinę w OUN i w neuronach obwodowych, co w efekcie prowadzi do zmniejszenia oporu obwodowego.
- Labetolol – coraz częściej stosowany, przede wszystkim u kobiet w ostatnim trymestrze ciąży i w okresie okołoporodowym. Również zmniejsza opór obwodowy, dodatkowo minimalnie wpływając na rzut serca.
- Nifedypina – najczęściej stosowana, w tym jako lek doraźny przy skokach ciśnienia w granicach 180/120 mmHg. Terapia polega na podawaniu małych dawek w odstępach 15-30 min, aż do uzyskania oczekiwanego poziomu ciśnienia. Taki sposób podania zmniejsza ryzyko niedotlenienia i zaburzeń czynności serca u płodu. Działa szybciej niż labetalol.
- Dihydralazyna – ze względu na możliwość wywoływania tachykardii u płodu i jej niekorzystny wpływ na przepływy maciczno-łożyskowe stosuje się ją jedynie w ostrych przypadkach nadciśnienia tętniczego u kobiet ciężarnych.
Nadciśnienie w ciąży a poród
Jeżeli chodzi o nadciśnienie ciążowe, zasady dotyczące zakończenia ciąży są podobne jak u pacjentek z nadciśnieniem przewlekłym. Co to oznacza? Wystarczy by pacjentka przebywała pod stałą kontrolą lekarską i wdrożone leczenie skutecznie obniżało wysokie ciśnienie, a poród naturalny jest jak najbardziej możliwy. Przy nadciśnieniu w ciąży cesarskie cięcie jest przeprowadzane wyłącznie u pacjentek, u których leczenie nadciśnienia nie przynosi oczekiwanych rezultatów. W tym przypadku bowiem istnieje duże ryzyko wystąpienia w trakcie porodu naturalnego takich powikłań jak np. stan przedrzucawkowy lub rzucawka.
Należy pamiętać o tym, że leczenie nadciśnienia w ciąży powinno być kontynuowane również po jej rozwiązaniu. Z czasem można stopniowo zmniejszać dawki leków, aż do uzyskania wartości prawidłowych. Większość leków stosowanych w trakcie ciąży można bez obaw zażywać w trakcie karmienia piersią.
Nadciśnienie w ciąży – skutki
Jeżeli chodzi o wysokie ciśnienie w ciąży, konsekwencje braku leczenia i kontroli nad nim mogą być bardzo poważne. Wśród najczęściej wymienianych skutków nadciśnienia ciążowego są:
- niedotlenienie płodu,
- przedwczesne odklejenie się łożyska,
- zahamowanie wzrostu wewnątrzmacicznego, określane jako mikrosomia płodu,
- wewnątrzmaciczna śmierć płodu,
- poród przedwczesny,
- zespół HELLP,
- DIC,
- udar mózgu,
- zawał serca,
- stan przedrzucawkowy,
- rzucawka.
Szczególnie niebezpieczne są zwłaszcza dwa ostatnie powikłania, w przypadku których śmiertelność matki i dziecka wynosi ponad 50%.
Czym jest stan przedrzucawkowy?
To powikłanie nadciśnienia ciążowego, w przebiegu którego oprócz ciśnienia tętniczego powyżej 140/90 mmHg obserwuje się białkomocz, świadczący o nieprawidłowej pracy nerek. Często indukowany jest on niedokrwieniem macicy, zaburzonym przepływem krwi przez łożysko lub uszkodzeniem nabłonków kanalików nerkowych. Dla stanu przedrzucawkowego, oprócz wysokiego ciśnienia krwi, charakterystyczne są:
- znaczny białkomocz,
- podwyższony poziom kwasu moczowego,
- obrzęki twarzy, nóg i rąk, które nie znikają po odpoczynku,
- zawroty i bóle głowy,
- bóle brzucha,
- nudności i wymioty,
- mroczki przed oczami.
Często jednak zdarza się, ze stan przedrzucawkowy początkowo przebiega bezobjawowo i diagnozowany jest dopiero gdy pojawia się jego ciężka postać.
Rzucawka
Następstwem w porę nie zdiagnozowanego stanu przedrzucawkowego jest rzucawka, związana z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Objawia się ona silnymi drgawkami toniczno-klonicznymi i gwałtownym wzrostem ciśnienia krwi. Mają one charakter nawrotowy i mogą prowadzić do niedotlenienia mózgu dziecka i matki, a w najgorszym przypadku także ich śmierci. Z tego względu wystąpienie rzucawki jest wskazaniem do natychmiastowego, przedwczesnego rozwiązania ciąży.
Zespół HELLP
Rzadziej spotykanym, ale równie poważnym powikłaniem nadciśnienia ciążowego jest zespół HELLP. W jego przebiegu występują:
- małopłytkowość,
- hemoliza,
- zwiększenie aktywności aminotransferaz.
Z widocznych objawów u ciężarnej występują:
- bóle głowy,
- ból w okolicy prawego podżebrza,
- obrzęki,
- nudności i wymioty,
- białkomocz,
- ciśnienie rozkurczowe powyżej 110 mmHg.
W porę niezdiagnozowany zespół HELLP prowadzi do niewydolności wątroby i pełnoobjawowego DIC, czyli zespołu wykrzepiania wewnątrznaczyniowego. Podobnie jak stan rzucawkowy, zespół HELLP jest wskazaniem do wcześniejszego zakończenia ciąży, zwłaszcza jeżeli występuje on u kobiet po 34. tygodniu ciąży. We wcześniejszych tygodniach najpierw wdrażana jest steroidoterapia przyspieszająca dojrzewanie płuc, a dopiero potem ciąża jest rozwiązywana.
Skoki ciśnienia w ciąży
Nadciśnienie ciążowe rozpoznawane jest w sytuacji, kiedy w dwóch niezależnych pomiarach wykonywanych w pewnym odstępie czasu uzyskuje się wartości przekraczające 140/90 mmHg. Może się jednak zdarzyć, że u pacjentki występować będą jednorazowe przekroczenia wartości prawidłowych. Choć nie są one podstawą do postawienia diagnozy, powinny być sygnałem do bardziej wnikliwej kontroli ciśnienia u pacjentki.
Niepokojące mogą być zarówno skoki ciśnienia na początku ciąży, kiedy to zazwyczaj uzyskiwane wartości są niższe od tych notowanych przed ciążą, jak i skoki ciśnienia pod koniec ciąży. W ostatnich tygodniach przed porodem ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego jest znacznie większe. Jeżeli chodzi o pacjentki z potwierdzonym nadciśnieniem tętniczym, częste skoki ciśnienia w ciąży są wskazaniem do zakończenia jej na drodze cesarskiego cięcia.
Nadciśnienie w ciąży w pytaniach i odpowiedziach
Czy nadciśnienie w ciąży jest wskazaniem do cc?
Nadciśnienie w ciąży nie jest przeciwwskazaniem do porodu naturalnego, o ile jest kontrolowane i wdrożone leczenie przynosi oczekiwane rezultaty. Cesarskie cięcie jest zalecane jedynie w sytuacji kiedy stosowane środki farmakologiczne nie działają, a u pacjentki obserwowane jest ciśnienie przekraczające wartości 150/80 mmHg lub objawy dodatkowe świadczące o ryzyku wystąpienia stanu przedrzucawkowego i rzucawki.
Jakie ciśnienie w ciąży jest niebezpieczne?
Prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego krwi w ciąży nie odbiegają praktycznie od tych u kobiet nieciężarnych. W pierwszych dwóch trymestrach wręcz obserwuje się wartości o około 15 mmHg niższe niż przed ciążą. O nadciśnieniu mówimy, kiedy pomiary ciśnienia krwi przekraczają 140/90 mmHg. Jeżeli taki stan się utrzymuje, stanowi zagrożenie dla prawidłowego przebiegu ciąży i wymaga wdrożenia odpowiedniego leczenia zachowawczego lub farmakologicznego.
Kiedy udać się do szpitala?
Łagodne i umiarkowane postacie nadciśnienia ciążowego nie wymagają hospitalizacji i mogą z powodzeniem być leczone w warunkach ambulatoryjnych. Jeżeli jednak u pacjentki następuje pogorszenie samopoczucia lub występują objawy nasuwające podejrzenie istnienia stanu przedrzucawkowego (bóle głowy i brzucha, zaburzenia widzenia, silne obrzęki twarzy i rąk, białkomocz) konieczna jest natychmiastowa konsultacja z lekarzem i hospitalizacja. Także ciężka postać nadciśnienia ciążowego z wartościami przekraczającymi 160/110 mmHg wymaga pobytu w szpitalu i podawania leków w formie dożylnej.
- Grzegorz H. Bręborowicz (red.): Położnictwo i ginekologia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006.
- Januszewicz A, Januszewicz W, Szczepańska-Sadowska E, Sznajderman M: Nadciśnienie tętnicze. Medycyna Praktyczna, Kraków 2007.
- Michał Wąsowski, Ewa Marcinowska-Suchowierska: Nadciśnienie tętnicze u kobiet w ciąży. Postępy Nauk Medycznych 5/2010, s. 369-374.
- Anna Rapacz, Barbara Filipek: Nadciśnienie tętnicze w ciąży. Farm Pol, 2009, 65(8): 581-585.
- Interna Szczeklika 2015/16, Medycyna Praktyczna, 2015, Kraków, s. 314-318
- Rodzice.pl
- Ciąża
- Zdrowie w ciąży
- Choroby w ciąży
- Nadciśnienie w ciąży [Rodzaje, Objawy, Leczenie i Skutki]
- Czy zielona kupa po borówkach jest normalna? - Forum 2023
- Ile dac na wesele - Forum 2023
- Augustyn czy Milan - Forum 2023
- Co to znaczy, gdy piersi przestają boleć w ciąży? - Forum 2023
- Wasze "tajne" sposoby na wywołanie porodu !!! - Forum 2023
- Co może piszczeć na bramkach w sklepie? - Forum 2023
- Czy spływ kajakowy w ciąży jest bezpieczny? - Forum 2023
- Czy z anginą można wyjść na dwór? - Forum 2023
- Jak przykładać rywanol na siusiaka - Forum 2023
- Jak rozpoznać czy sączą się wody płodowe? - Forum 2023
- Koncert rockowy w ciazy???? - Forum 2023
- Kto U was w związku gotuje obiadki? - Forum 2023
- Moje Dziecko jest opoznione?! :( - Forum 2023
- Negatywny test pomimo ciąży?Czy to możliwe? - Forum 2023
- Pobolewanie i kłucie w brzuchu w 15 tygodniu ciąży - Forum 2023
- Telefon na kartę dla dziecka - gdzie najtaniej ? - Forum 2023
- Trzęsące się dziecko zaraz po przebudzeniu... - Forum 2023
- Tunezja - Forum 2023
- Urząd pracy - zmiana terminu wizyty - Forum 2023
- czy jarzębina jest trująca? - Forum 2023
- Teściowa zdradziła mi trik na czystą i pachnącą pralkę. Wlewa do bębna jedną rzecz
- Czym umyć brudne ściany? Wykorzystaj prosty trik za 5 zł. W mig zapomnisz o malowaniu
- Dociśnij obcinacz do paznokci w tym miejscu. Niewiele osób wie, o jego ukrytej funkcji
- Specjalny dodatek za wychowanie dzieci? ZUS wypłaca nawet 1500 zł. Skorzystają także babcie
- Położyła makaron na stół i zalała zimnym sosem. Tak wyprawiła synowi przyjęcie urodzinowe
- Jak kisić ogórki, żeby były twarde? Wystarczy wrzucić do słoika jeden składnik
- ZUS wprowadził ważne zmiany dla emerytów i rencistów. Przez niefrasobliwość mogą stracić świadczenie
- Początek roku szkolnego 2023/2024 przesunięty! Uczniowie nie rozpoczną nauki 1 września, wakacyjny odpoczynek potrwa dłużej
- To magiczne imię dla dziewczynki robiło furorę 70 lat temu. Hit z lat 50. znów zyskuje na popularności. Oznacza "prawdę i szlachetność"
- Zła wiadomość dla uczniów. Rok szkolny 2023/24 może być niewesoły
- Zagadki dla dzieci w różnym wieku. Łatwe, krótkie, ciekawe i zabawne.
- Życzenia urodzinowe dla dzieci [+śmieszne wierszyki]
- Ani z ogórka, ani z kapusty. Surówka z tego składnika to hit tegorocznego lata!
- Dodatkowe pieniądze za okres choroby. Od 1 lipca w ZUS obowiązują nowe zasady
- Jak otworzyć słoik bez użycia siły? Z tym prostym trikiem żadna zakrętka nie będzie problemem