HCT – jak wygląda badanie na hematokryt? Jak interpretować wyniki?

HCT krwi – co to jest?

Jak już zostało wspomniane, hematokryt czyli HCT, nie jest osobnym badaniem laboratoryjnym, lecz jednym z elementów oznaczanych w ramach podstawowej morfologii krwi. Jednak wiele osób przeglądając otrzymane wyniki nie zwraca większej uwagi na hematokryt. Za co odpowiada ten parametr? HCT określa, jaki procent objętości krwi stanowią erytrocyty, w stosunku do pozostałych elementów morfotycznych, czyli leukocytów oraz trombocytów. Podawany jest w % w przeliczeniu na 100ml krwi pełnej.

Ze względu na fakt, iż w naszym organizmie krwinki czerwone odgrywają kluczową rolę, hematokryt stanowi ważny parametr diagnostyczny. Jego badanie ma zastosowanie przede wszystkim w przypadku chorób, które wpływają na całkowitą ilość erytrocytów. Na wartość HCT krwi wpływa nie tylko ilość krwinek czerwonych, ale również ich rozmiar. Podobnie jest w przypadku analogicznego parametru dotyczącego płytek krwi, określanego jaki hematokryt płytkowy (PCT).

Sprawdź też: Gazometria krwi [Wyniki, Normy, Cena badania]

HCT –  jak wygląda badanie?

Badanie w ramach którego oznaczany jest HCT – morfologia, nie wymaga specjalnego przygotowania, zazwyczaj zaleca się jednak pobranie materiału w godzinach porannych. Próbka krwi pełnej, powinna pochodzić najlepiej z żyły łokciowej, choć zdarzyć się może pobranie z innych miejsc, np. palca. Wtedy jednak ryzyko błędu przedlaboratoryjnego jest większe, co bezpośrednio wpływa na wiarygodność uzyskanego wyniku. Pobrany materiał następnie trafia do laboratorium medycznego, gdzie na specjalnych analizatorach hematologicznych dokonywany jest szereg oznaczeń składających się na końcowy, kompleksowy wynik morfologii krwi.

Wynik HCT zawsze należy skonsultować z lekarzem, zwłaszcza jeżeli uzyskane zostały nieprawidłowe wartości. Choć morfologię zaleca się wykonywać profilaktycznie minimum raz w roku, dodatkowym wskazaniem do wykonania badania są:

• bladość powłok skórnych,
• bóle głowy,
• pogorszenie kondycji włosów i paznokci,
• chroniczne uczucie zmęczenia
• częste krwawienia z nosa,
• obfite krwawienia miesiączkowe.

Mogą one bowiem świadczyć m.in. o anemii, charakteryzującej się nie tylko zmniejszoną ilością hemoglobiny, ale również obniżoną objętością erytrocytów.

Zobacz również: Badania przed ciążą: 8 badań, które powinna zrobić przyszła mama

HCT – normy

Jeśli chodzi o badanie hematokrytu (HCT), norma zależna jest od płci oraz wieku pacjenta, a także od metody oznaczania wykorzystywanej w danym laboratorium. Z tego powodu należy zawsze brać pod uwagę podane na wyniku wartości referencyjne. Przyjęło się jednak, że prawidłowy hematokryt wynosi:

• u noworodków: 48-69%,
• u niemowląt i małych dzieci: 30-40%,
• u dziewczynek w wieku 13-18 lat: 36-46%,
• u chłopców w wieku 13-18 lat: 37-49%,
• u dorosłych kobiet: 37-47%,
• u dorosłych mężczyzn: 40-52%.

Jak interpretować wyniki HCT?

Należy pamiętać, że analizując otrzymane wyniki badań, hematokryt (HCT) nie powinien być rozpatrywany jednostkowo, a wspólnie z pozostałymi składowymi morfologii krwi. Na jego wartość mają bowiem spory wpływ inne parametry krwinek czerwonych, takie jak ilość erytrocytów, średnia objętość krwinki czy w końcu stosunek elementów morfotycznych do osocza. Dlatego często pomimo nieprawidłowych wartości HCT nie stanowi powodu do niepokoju. Z drugiej strony zdarzają się sytuacje, gdy lekarz zleca powtórne wykonanie morfologii za jakiś czas jeśli uzyskane wyniki laboratoryjne HCT są bliskie wartościom granicznym. Nawet jeżeli wyniki badań HCT są prawidłowe, najlepiej skonsultować je z lekarzem.

Zobacz też: Badanie nasienia czyli seminogram

Hematokryt niski

Co oznacza hematokryt poniżej normy? Choć świadczy o zmniejszonej objętości krwinek czerwonych, nie zawsze musi stanowić powód do niepokoju. Dla przykładu, jednym z fizjologicznych stanów, w których obserwuje się obniżone HCT jest ciąża. W tym okresie nie jest niczym niezwykłym odbiegająca od normy morfologia. Niskie HCT związane jest wtedy m.in. ze zwiększeniem objętości krwi krążącej (głównie za sprawą osocza).

Jeśli chodzi o patologicznie niskie HCT we krwi – przyczyny mogą być następujące:

• ostre lub przewlekłe krwawienia oraz krwotoki,
• przewodnienie,
• białaczka i inne choroby szpiku kostnego,
• zaburzeniem wydzielania erytropoetyny,
• niedokrwistości, która może być spowodowana:
  o niedoborem żelaza i kwasu foliowego,
  o zaburzeniami immunologicznymi,
  o chorobami przewlekłymi,
  o zaburzeniami w budowie hemoglobiny
• niedobór witamin i soli mineralnych,
• marskością wątroby,
• nowotworami.

Hematokryt wysoki

Często powodem do bardziej szczegółowej diagnostyki jest właśnie hematokryt podwyższony. Może on być spowodowany:

• chorobami płuc,
• rozległymi oparzeniami,
• chorobami nerek,
• chorobami serca,
• czerwienicą prawdziwą,
• przebywaniem na znacznych wysokościach (tzw. chorobą wysokościową),
• niedotlenieniem organizmu,
• nowotworami mieloproliferacyjnymi.

Często też HCT podwyższone obserwujemy u osób odwodnionych, cierpiących np. z powodu wymiotów lub silnych biegunek, a także u nałogowych palaczy. Podwyższony hematokryt może stanowić spore zagrożenie dla naszego organizmu, ponieważ zbyt gęsta krew nie tylko zwiększa ryzyko wystąpienia zatoru, ale również utrudnia prawidłową pracę serca oraz innych kluczowych organów. W związku z tym uzyskanie podwyższonych wyników hematokrytu zawsze wymaga konsultacji z lekarzem.

Sprawdź: MCHC: badanie, normy, leczenie

Hematokryt w ciąży

Ciąża to szczególny czas, w trakcie którego organizm kobiety wystawiany jest na różne próby. Jedną z nich jest konieczność zwiększenia objętości krwi krążącej w naczyniach, tak by mogła również zaopatrywać w niezbędne substancje rozwijający się płód. Z tego powodu w wielu badaniach laboratoryjnych, w tym HCT, w ciąży dopuszczalne normy ulegają zmianie. U większości przyszłych mam obserwuje się obniżony hematokryt w ciąży o około 4-7%, a największy spadek ma miejsce zazwyczaj około 30 tygodnia ciąży.

Normy dla poszczególnych trymestrów ciąży prezentują się w związku z tym następująco:

• pierwszy trymestr – 31 – 41%,
• drugi trymestr – 30 – 39%,
• trzeci trymestr – 28 – 40%

Choć niskie HCT w ciąży nie stanowi powodu do niepokoju, w przypadku skrajnych wartości zawsze warto skonsultować się z lekarzem, gdyż mogą one być spowodowane dodatkowo np. powszechną w ciąży anemią, która bezwzględnie wymaga leczenia.

Zobacz również: RDW CV w morfologii: o czym świadczy podwyższone, a o czym obniżone RDW-CV?

Hematokryt u noworodka i niemowlaka

Ze względu na fakt, iż morfologia jest jednym z podstawowych badań laboratoryjnych, wykonywana jest również często u noworodków i niemowląt. U tak małych dzieci krew żylna jest jednak wyjątkowo gęsta, dlatego też normy parametrów morfologicznych są całkowicie odmienne od tych dla osób dorosłych. Prawidłowy hematokryt u noworodka wynosić może zatem od 48 aż do 69%, a hematokryt u niemowląt około 30 do 40%. Często jednak w wykonywanych badań obserwuje się wartości obniżone, które mogą być spowodowane przede wszystkim anemią lub zbytnim przewodnieniem organizmu. Mogą one być również fałszywie obniżone ze względu na błąd pobrania. U tak małych dzieci zazwyczaj morfologia wykonywana jest z krwi włośniczkowej, często dodatkowo „wyciskanej” z opuszka palca. Wiąże się to m.in. z rozpadem krwinek, a także rozrzedzaniem próbki płynem tkankowym na skutek ucisku okolicznych tkanek.

Zobacz też: Morfologia u dzieci

HCT u dzieci starszych

W przypadku starszych dzieci (13-18 lat) wartości referencyjne HCT są już praktycznie takie same jak u osób dorosłych tej samej płci. Należy jednak pamiętać o tym, że hematokryt u dzieci wyjątkowo często ulega wahaniom. W okresach intensywnego wzrostu, zwłaszcza w okresie dojrzewania obserwować możemy niski hematokryt u dziecka. Najczęściej spowodowane jest to anemią z niedoboru żelaza. Bardzo często takie nieprawidłowe wyniki pojawiają się również u dziewczyn, które niedawno rozpoczęły miesiączkowanie. Z kolei podwyższony hematokryt u dzieci to zwykle objaw odwodnienia, zwłaszcza w okresie wysokich temperatur lub jako efekt wymiotów lub biegunek. Z tego powodu niezwykle ważne jest odpowiednie nawodnienie dziecka, które może w krótkim czasie poprawić wartość HCT.