Gazometria krwi [Wyniki, Normy, Cena badania]

Gazometria krwi – na czym polega i kiedy się ją wykonuje?

Jednym z podstawowych badań wykonywanych w warunkach szpitalnych m.in. u pacjentów z objawami niewydolności oddechowej (duszności, problemy z oddychaniem, mdłości) jest gazometria. Co to jest? To badanie w którym oznacza się szereg różnych parametrów, które poddane wspólnej analizie pozwalają uzyskać informację na temat skuteczności wymiany gazowej oraz równowagi kwasowo-zasadowej w naszym organizmie. Badanie gazometryczne wykonuje się również u osób z chorobami wątroby i nerek, po urazach w obrębie głowy i szyi czy operacjach mózgu, a także u osób po ostrych infekcjach, jak np. sepsa. W warunkach ambulatoryjnych gazometria krwi włośniczkowej (krew kapilarna pobierana jest z opuszka palca lub z ucha) wykonywana jest przede wszystkim u osób z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) oraz astmą.

Zarówno gazometria krwi tętniczej (najbardziej wiarygodna) jak i gazometria krwi żylnej w wersji podstawowej obejmują oznaczenie 7 parametrów:

• pH – czyli ujemny logarytm dziesiętny ze stężenia jonów wodorowych,
• pCO2 – ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla,
• pO2 – ciśnienie parcjalne tlenu,
• HCO3 – stężenie wodorowęglanów w osoczu,
• BE – tzw. luka anoniowa, oznaczająca niedobór lub nadmiar zasad, czyli różnicę między należnym a aktualnym stężeniem zasad buforowych we krwi,
• ctCO2 – całkowita zawartość dwutlenku węgla w osoczu,
• SaO2 – saturacja krwi określająca wysycenie tlenem hemoglobiny.

W większości laboratoriów gazometr oznacza również ważne dla oceny stanu zdrowia parametry dodatkowe, takie jak badanie elektrolitów (sód, potas, wapń) czy stężenie glukozy we krwi. Co ważne, gazometria jest badaniem które nie wymaga jakiegokolwiek przygotowania, więc może być wykonywane w dowolnym momencie dnia i dowolnych warunkach, należy jednak zadbać o to by pobrana krew nie miała żadnego kontaktu z powietrzem. Wyjątek stanowią jedynie pacjenci, którym podawany jest tlen. W ich przypadku na 20 min przed pobraniem materiału do badań, powinno zaprzestać się podawanie tlenu.

Sprawdź: Jakie jest prawidłowe ciśnienie krwi w ciąży?

Gazometria – wyniki i normy

Ze względu na fakt, iż badanie to w wielu przypadkach ma kluczowe znaczenie dla ratowania zdrowia pacjenta, wyniki gazometrii są dostępne maksymalnie kilka minut po pobraniu materiału do badań. W zależności od tego z jakiego materiału została wykonana gazometria, normy nieznacznie się różnią, tak by jak najlepiej odzwierciedlać faktyczny stan organizmu, jednak w większości przypadków podaje się normy dla krwi tętniczej, jako metody referencyjnej i najbardziej wiarygodnej.

Prezentują się one następująco:

• pH – prawidłowe pH krwi powinno się znajdować w zakresie 7,35-7,45,
• pCO2– ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla dla krwi tętniczej 32-45 mmHg (dla porównania w krwi żylnej 45-47 mmHg),
• PaO2 – ciśnienie parcjalne tlenu dla krwi tętniczej 75-100 mmHg (dla krwi żylnej 35-40 mmHg),
• HCO3 – stężenie wodorowęglanów w osoczu 21-27 mmol/l,
• BE – luka anoniowa lub inaczej nadmiar zasad we krwi -2,3 do 2,3 mEq/l,
• ctCO2 – dwutlenek węgla we krwi, a dokładnie w osoczu powinien mieścić się w zakresie 22-28 mmol/l,
• SaO2 – prawidłowa saturacja we krwi tętniczej powinna być na poziomie 95-98% (w krwi żylnej dla porównania 70-75%).

Równowaga kwasowo-zasadowa (RKZ lub inaczej hemostaza) warunkuje prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu, dlatego też posiada on wiele mechanizmów wyrównujących ewentualne zaburzenia. Wymagają one jednak prawidłowego funkcjonowania nerek i płuc, jako kluczowych dla hemostazy narządów, dlatego też zła gazometria może świadczyć o uszkodzeniu któregoś z nich. Choć lekarz patrzy kompleksowo na badanie jakim jest gazometria, interpretacja wyników pod kątem RKZ obejmuje przede wszystkim pH, pCO2 oraz HCO3.

W zależności od tego czy przyczyną są zaburzenia oddychania (zaburzenia oddechowe) czy też zaburzenia funkcji nerek, wymioty lub biegunki (zaburzenia metaboliczne) wyróżnia się 4 stany kliniczne:

• Kwasicę metaboliczną – świadczy o niej spadek zarówno pH jak i HCO3,
• Zasadowicę metaboliczną – świadczy o niej wzrost pH i HCO3,
• Kwasicę oddechową – w jej przebiegu obserwujemy spadek pH i wzrost pCO2,
• Zasadowicę oddechową – przejawia się ona podwyższonym pH oraz spadek pCO2.

Zobacz też: Najrzadsza grupa krwi: Grupy krwi w Polsce – od najrzadszej do najczęściej występującej

Co oznacza pH krwi poniżej normy?

Obniżone pH krwi może świadczyć nie tylko o istniejącej w organizmie kwasicy, ale może być związane również z innymi zaburzeniami, takimi jak hiperkaliemia (podwyższony poziom potasu we krwi), zaburzenia metaboliczne, przewlekłe zmęczenie czy nasilona glukoneogeneza (mająca na celu podwyższenie poziomu glukozy we krwi). W sytuacji kiedy to niska saturacja prowadzi do obniżenia pH krwi, badanie gazometryczne od razu to ujawni.

Zobacz też:Leukopenia, czyli niski poziom białych krwinek – przyczyny, objawy i leczenie

Podwyższone pH krwi

Jeśli chodzi o pH krwi, norma jest bardzo wąska, stąd też często obserwuje się u pacjentów wyniki podwyższone. Najczęściej zasadowy odczyn krwi obserwuje się u osób u których podejrzewana jest hipokaliemia (obniżone stężenie potasu we krwi) lub aktywacja glikolizy beztlenowej. Wysokie pH krwi to także cecha charakterystyczna osób długotrwale leczonych glikokortykosteroidami, jak również u tych, które zmagają się z intensywnymi wymiotami lub przechodzą terapię diuretykami. W przypadku dwóch ostatnich istnieje duże ryzyko odwodnienia.

Należy również wspomnieć o tym, że w wielu przypadkach gazometria krwi jest wykonywana u noworodków, zaraz po porodzie. W tym przypadku materiałem do badań jest jednak krew pępowinowa, a oznaczenie pH krwi pępowinowej ma wpływ na przyznaną ilość punktów Apgar.

Sprawdź: Kiedy podwyższone leukocyty we krwi są powodem do niepokoju?

Gazometria u noworodka

Gazometria krwi wykonywana jest rutynowo u 10% noworodków bezpośrednio po narodzinach. Ocenie podlega zarówno gospodarka kwasowo-zasadowa, jak również saturacja u dziecka, która pozwala na dokonanie oceny wydolności oddechowej noworodka. U noworodków interpretacja wyników opiera się na pięciu parametrach: pH, pO2, SaO2, HCO3 oraz BE. Niska saturacja u noworodka wkazuje na istnienie zespołu zaburzeń oddychania i jest wskazaniem do podjęcia leczenia, obejmującego przede wszystkim podawanie tlenu. ZZO objawia się przede wszystkim: przyspieszonym oddechem i przyspieszoną akcją serca, postękiwaniem, sinicą oraz zaciąganiem mostka wraz z ruchem skrzydełek nosa. Niska saturacja u noworodka może objawiać się również osłabionym napięciem mięśniowym. W niektórych przypadkach, jak np. kreatynina poniżej normy u dziecka, może być wykonywana również gazometria u niemowlaka, w celu sprawdzenia prawidłowej funkcji nerek. W takim przypadku interpretacji wyniku podjąć się może jedynie lekarz, gdyż normy są zależne od wieku dziecka i nie zawsze są zgodne z tymi podanymi w opisie badania.

Zobacz też: Badanie krwi na pasożyty

Gazometria krwi – cena badania

Gazometria krwi wykonywana jest rutynowo w każdym laboratorium działającym na terenie szpitala. Zazwyczaj wykonywana jest ona przez pacjentów na zlecenie lekarza, rzadziej na własną rękę. W sytuacji gdy lekarz ma podpisaną umowę z laboratorium diagnostycznym badanie jest wykonywane bezpłatnie, w przeciwnym razie pacjent musi pokryć jego koszt. W przypadku wieloparametrowego badania jakim jest gazometria, cennik oscyluje zwykle w granicach 15-25 złotych. Gazometria krwi często jest interpretowana przez lekarza razem z innymi badaniami krwi, jak morfologia czy parametry biochemiczne.

Zobacz też: Rozmaz krwi u dzieci