Głoskowanie: czy faktycznie pomaga dziecku w nauce?

Co to jest głoskowanie?

Zgodnie z definicją głoskowanie to metoda nauczania poprawnego artykułowania poszczególnych głosek w danym wyrazie. Jest to etap pośredni w kształceniu dziecka pomiędzy poprawnym sylabizowaniem a umiejętnością czytania. Nauka głoskowania to proces, który ze względu na rozwój logopedyczny mowy trwa przez kilka lat: od mniej więcej 4 roku życia aż do 7 roku życia, kiedy to dziecko rozpoczyna edukację szkolną. Głoskowanie pomaga w poprawnym wymawianiu poszczególnych wyrazów, a dzieci umiejące głoskować lepiej rozumieją w przyszłości działanie zasad języka polskiego. Po rozpoczęciu nauki w pierwszej klasie głoskowanie wyrazów powinno przebiegać już bez problemów. Jeżeli nadal sprawia ono dziecku trudność, warto skonsultować się z logopedą, który na podstawie odpowiednich narzędzi oraz  wnikliwej analizy jest w stanie zdiagnozować ewentualne opóźnienia w tym zakresie.

Nauka głoskowania: od czego zacząć?

Zanim przejdziemy do tego jak głoskować z dzieckiem, warto przypomnieć, czym różni się sylabizowanie od głoskowania. Różnica oczywiście tkwi w samej definicji sylaby i głoski:

• Sylaba – część wyrazu składająca się z samogłoski i spółgłosek lub samej samogłoski. Podział na sylaby ma charakter naturalny. Zazwyczaj ich wyodrębnienie nie sprawia dziecku problemów. Od najmłodszych lat przedszkolnych bowiem dzieci ćwiczą sylabizowanie, klaszcząc w ręce przy wymowie poszczególnych wyrazów.
• Głoska – najmniejszy niepodzielny dźwięk mowy, który da się wyodrębnić za pomocą słuchu. Może się składać z kilku liter, jak np. w słowie marzec (m-a-ż-e-c).

Wielu rodziców chcąc dodatkowo pracować z dziećmi nad ich wymową w domu zastanawia się, od czego zacząć naukę głoskowania? Na początek najlepiej sprawdzą się ćwiczenia w dzieleniu słów na poszczególne głoski. Przede wszystkim należy pamiętać, by wybierać wyrazy do głoskowania odpowiednio do umiejętności dziecka. Jest to niezwykle ważne, bo jeśli na samym początku wybierzemy wyrazy zbyt trudne, maluch może się zniechęcić. Pierwsze wyrazy do nauki głoskowania powinny również zaczynać się od samogłosek. Dlaczego? Można je bowiem delikatnie przedłużyć i ułatwić dziecku zrozumienie, jaką głoskę słyszy. Gdy dziecko głoskuje już w miarę sprawnie, można wprowadzić ćwiczenia odwrotne, w ramach których dziecko z poszczególnych głosek tworzy wyrazy. Ważne, by ćwiczenia miały charakter zabawy, gdyż wtedy o wiele sprawniej dziecko zapamiętuje nowe umiejętności. Dzięki temu, że nauka głoskowania nie wymaga specjalnych narzędzi, można ją trenować nawet w trakcie innych, codziennych czynności, jak chociażby gotowania czy jazdy samochodem. Kluczem do sukcesu oczywiście jest w tym wypadku systematyczność.

Głoskowanie: ćwiczenia dla przedszkolaków

Oto najbardziej popularne ćwiczenia na głoskowanie, które można wykonać z dziećmi w domu lub w przedszkolu w ramach zajęć rozwojowych:

Samogłoski i spółgłoski – wybieramy słowo składające się z maksymalnie 4 głosek, najlepiej zaczynające się od samogłoski np. Anna. Wyraźnie głoskujemy je dziecku, przeciągając pierwszą samogłoskę, a pozostałe wymawiając szybko i wyraźnie. Dziecko powtarza za nami, a następnie głoskuje kolejne, równie proste wyrazy. Przykładowa lista:

• oko,
• ucho,
• ul,
• osa,
• ona,
• igła,
• okno,
• as,
• ospa,
• Ala,
• Olek,
• Aga,
• Ula.

Kiedy tego typu wyrazy nie sprawiają już dziecku problemu, wprowadzamy kolejne, trudniejsze pozycje, tym razem tylko kończące się samogłoską, którą należy mocno zaakcentować:

• Pola,
• pole,
• rola,
• kola,
• mama,
• tata,
• kula,
• Tola,
• pora,
• kora,
• nora.

Na kolejnych etapach nauki głoskowania wprowadzamy coraz trudniejsze wyrazy, nadal akcentując jednak zawarte w nich samogłoski.

Głoskowanie: przykładowe zabawy

Nauka głoskowania powinna zawsze opierać się na zabawie. Można w jej trakcie wykorzystać rekwizyty albo łączyć ją z aktywnością ruchową.

• Ćwiczenia logopedyczne z zabawkami – tego typu zabawy mogą być wprowadzane już od najmłodszych lat. Można wykorzystać takie akcesoria, jak mówiące książeczki czy stoliczki edukacyjne. Współczesne zabawki dla maluchów obfitują w różnego rodzaju udogodnienia ułatwiające ukazanie różnic pomiędzy literami a głoskami. Wiele z nich łączy naukę poprawnej wymowy z innymi umiejętnościami, jak np. ćwiczeniami rozwijającymi motorykę małą. Zasada ćwiczeń jest podobna jak w poprzednio opisywanych przykładach z tą różnicą, że to rodzic głoskuje nazwy zabawek bądź ich elementów.
• Głoskowanie w przedszkolu (ćwiczenia ruchowe) – zajęcia z głoskowania w przedszkolu często mogą być przeplatane z zajęciami ruchowymi. Dla przykładu dzieci bardzo lubią zabawę w podskocz lub klaśnij. Nauczyciel ustala przy jakich wyrazach (np. zaczynających się głoską a) dzieci mają za zadanie podskoczyć, a przy jakich klasnąć w dłonie (np. zaczynających się na o). Następnie czyta z listy różne wyrazy, akcentując wyraźnie pierwszą głoskę.
• Plastyczne zabawy w głoskowanie – nauka w głoskowanie może też być połączona z zajęciami plastycznymi. Dzieci mogą dostać za zadanie, by narysować jak najwięcej zwierzątek, których nazwy zawierają głoskę K lub kończą się na głoskę A. Oczywiście głoski można dowolnie modyfikować, w zależności od stopnia zaawansowania grupy. Naturalnym jest, że inaczej będzie wyglądało głoskowanie w zerówce i inaczej w grupie 4-latków.

Głoskowanie w pytaniach i odpowiedziach

Czy głoskowanie jest potrzebne? Jak bez głoskowania nauczyć dziecko czytać?

Głoskowanie to rozbijanie wyrazu na poszczególne głoski. Choć wydaje się być to proste, niektórym dzieciom głoskowanie sprawia problemy nawet na początku nauki w szkole. Jeżeli chodzi o naukę czytania, metoda ta ma zarówno swoje wady jak i zalety. Alternatywą dla niej jest nauka czytania metodą sylabową lub globalną, które coraz częściej wybierane są przez rodziców i sprawdzają się nawet w przypadku młodszych dzieci.

Jak głoskować z dzieckiem?

Głoskowanie z dzieckiem najlepiej przeprowadzać w formie zabawy lub jako dodatek do innych, codziennych zajęć. Na początku należy zacząć od prostych, krótkich słów, rozpoczynających się od samogłosek, które należy dokładnie akcentować. Z czasem zasób wyrazów do głoskowania można zwiększać, wybierając te zawierające samogłoski w środku wyrazu. Alternatywą dla dzielenia wyrazów na głoski może być tworzenie ze zbioru głosek pełnych wyrazów.