Nadczynność tarczycy u dzieci [Objawy, Badania, Leczenie]

• Nadczynność tarczycy u dzieci to stan, w którym dochodzi do nadmiernej produkcji i wydzielania do krwi trójjodotyroniny i tyroksyny, czyli T3 i T4.
• W większości przypadków za nadczynność tarczycy u dzieci odpowiadają procesy autoimmunologiczne, objawiające się pod postacią choroby Gravesa-Basedowa.
• Objawy nadczynności tarczycy często są ignorowane przez rodziców lub lekceważone przez nastolatków.
• Do badania poziomu hormonów tarczycy powinny nas skłonić między innymi niskie przyrosty masy ciała pomimo wzmożonego apetytu, wytrzeszcz gałek ocznych, luźne stolce oraz drażliwość.
• Diagnostyka opiera się na zbadaniu poziomu hormonów tarczycy we krwi, a także sprawdzeniu obecności charakterystycznych przeciwciał, a następnie badaniu palpacyjnym i obrazowym tarczycy.
• W zależności od przyczyny nadczynności tarczycy stosuje się leczenie farmakologiczne, terapię radioizotopową lub leczenie chirurgiczne.
• Niestety, nawet pomimo przywrócenia tarczycy do prawidłowej pracy, chorzy do końca życia muszą pozostać pod kontrolą lekarza endokrynologa.

Skąd się bierze nadczynność tarczycy u dzieci?

Zanim przejdziemy do tego, czym właściwie jest nadczynność tarczycy i skąd się bierze u dzieci, przypomnijmy czym jest tarczyca. To niewielki narząd zlokalizowany w dolnej części szyi, mniej więcej na wysokości tchawicy, kształtem przypominający motyla. Główną rolą tarczycy w naszym organizmie jest synteza trójjodotyroniny i tyroksyny, czyli hormonów T3 i T4. Wpływają one na wiele procesów zachodzących w naszym ciele, w tym przede wszystkim na przemianę materii w tkankach oraz prawidłową pracę mięśni, serca i układu nerwowego.

Nadczynność tarczycy u dzieci i u dorosłych to stan, w którym dochodzi do wzmożonej syntezy i uwalniania do krwi jej hormonów. Powoduje to liczne niekorzystne zmiany w organizmie i zaburza pracę wielu układów, dlatego też bezwzględnie wymaga leczenia. Nadczynność to zdecydowanie rzadziej spotykane zjawisko niż niedoczynność tarczycy u dzieci. Szacuje się, że występuje u około 1/10.000 dzieci.

Jeżeli chodzi o przyczyny nadczynności tarczycy u niemowląt, jak również u małych dzieci, najczęściej wymienia się procesy autoimmunologiczne czyli chorobę Gravesa-Basedowa. Z niewyjaśnionych przyczyn dochodzi do nadmiernego pobudzenia tarczycy przez nasze własne limfocyty B produkujące swoiste przeciwciała, co skutkuje nadmierną produkcją T3 i T4 i przyspieszeniem metabolizmu w całym organizmie. Choroba Gravesa-Basedowa może również występować u nastolatków, zwłaszcza u dziewcząt w okresie pokwitania. Czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia nadczynności tarczycy spowodowanej chorobą Gravesa-Basedowa jest występowanie u dziecka lub jego bliskich innych schorzeń autoimmunizacyjnych, takich jak cukrzyca typu I, bielactwo, toczeń rumieniowaty, choroba Addisona, reumatoidalne zapalenie stawów czy małopłytkowość idiopatyczna.

Inne przyczyny nadczynności tarczycy u dzieci to:

• wirusowe lub bakteryjne zapalenie tarczycy,
• choroba Hashimoto (limfocytowe zapalenie tarczycy, również choroba autoimmunologiczna),
• zespół McCune’a-Albrighta,
• guzki tarczycy u dzieci,
• nadczynność jatrogenna, wywoływana przez podawane w zbyt dużych dawkach hormony tarczycy u dzieci cierpiących na niedoczynność tego gruczołu.

Nadczynność tarczycy u dzieci – objawy

Jeżeli chodzi o objawy chorej tarczycy u dzieci, związane są one przede wszystkim z tym, że zwiększona ilość trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4) w krwioobiegu powoduje przyspieszenie metabolizmu całego organizmu. W zależności od poziomu T3 i T4 we krwi, wyróżnia się trzy postacie nadczynności tarczycy u dzieci:

• subliniczną,
• jawnie kliniczną,
• przełom tyreotoksyczny.

Choć skutki nadczynności tarczycy bez względu na wiek dziecka są podobne, warto pamiętać o tym, że u każdej z grup wiekowych będą objawiać się nieco inaczej. Na co wiec zwrócić uwagę jeżeli chodzi o nadczynność tarczycy u niemowląt? Objawy, które powinny wzbudzić nasze podejrzenia to przede wszystkim:

• drażliwość,
• problemy z karmieniem,
• małogłowie,
• wole tarczycowe,
• wytrzeszcz gałek ocznych,
• wymioty i biegunki,
• słabe przyrosty masy ciała,
• przyspieszona praca serca i zwiększone ciśnienie krwi.

Jeżeli chodzi natomiast o objawy nadczynności tarczycy u młodzieży, są one zbliżone do tych obserwowanych u dorosłych. Najbardziej charakterystyczne z nich to:

• problemy z koncentracją,
• zwiększona potliwość i permanentne uczucie wilgotnej skóry,
• podwyższona temperatura ciała,
• drażliwość, wahania nastroju,
• nadpobudliwość ruchowa,
• bezsenność,
• tachykardia,
• podwyższone ciśnienie tętnicze krwi,
• nadmierne wypadanie włosów i osłabienie paznokci,
• spadek masy ciała pomimo dużego apetytu,
• luźne stolce,
• u dziewcząt zaburzenia długości cyklu miesiączkowego lub opóźnienie pojawienia się pierwszej miesiączki,
• wytrzeszcz gałek ocznych.

Jak zbadać tarczycę u dziecka?

Jeżeli chodzi o badanie tarczycy u dzieci, nie różni się ono niczym od tego przeprowadzanego u osób dorosłych. W pierwszej kolejności należy oczywiście sprawdzić w laboratorium poziom hormonów tarczycy u dzieci: TSH, fT3 i fT4. Ze względu na fakt, iż pobranie krwi u sporego odsetka dzieci stanowi duże wyzwanie, lekarz zleca zwykle wykonanie od razu oznaczeń poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych czyli:

• anty-TPO,
• anty-TG,
• TRAB.

Jeżeli w badaniach uwzględniających wartości referencyjne dla konkretnych grup wiekowych uzyskamy wyniki nieprawidłowe, kolejnym etapem diagnostyki jest skierowanie do endokrynologa. Przeprowadzi on badanie palpacyjne tarczycy, w przebiegu którego może wykryć wole lub ewentualne guzki tarczycowe, a także badanie obrazowe, czyli USG tarczycy. Na podstawie otrzymanego obrazu możliwe jest nie tylko uzyskanie informacji na temat wielkości samego gruczołu, ale również wykrycie zmian ogniskowych, guzków, a także wola. W nielicznych przypadkach badanie tarczycy u dziecka zakończyć się może biopsją gruczołu i przekazaniem materiału do badań histopatologicznych. Najważniejsze jest ustalenie i wyeliminowanie przyczyny źródłowej zwiększonej syntezy hormonów tarczycy, co niestety często jest skomplikowane i wymaga czasu.

Nadczynność tarczycy u dzieci – leczenie

Ze względu na niekorzystne skutki i możliwe powikłania, leczenie tarczycy u dzieci powinno być wdrożone natychmiast po postawieniu diagnozy i nadzorowane przez specjalistę z dziedziny endokrynologii. Jeżeli chodzi o nadczynność tarczycy u dzieci, leczenie najczęściej obejmuje trzy metody:

Leczenie farmakologiczne

Dostępne od 3 roku życia, polega na przyjmowaniu tzw. tyreostatyków czyli leków hamujących syntezę T3 i T4. Najpopularniejszym z nich jest tiamazol. Ten sposób leczenia wymaga jednak czasu, gdyż pierwsze efekty widoczne są dopiero po około 2-3 tygodniach. Niestety niesie on ze sobą wiele skutków ubocznych, w tym tak poważne jak reakcje alergiczne lub powiększenie wątroby, a nawet uszkodzenie szpiku.

Leczenie radiojodem

W przypadku niepowodzenia terapii farmakologicznej stosuje się tzw. jodowanie tarczycy, czyli leczenie promieniotwórczym izotopem jodu (J 131), który powoduje zmniejszenie syntezy hormonów tarczycy i zmniejszenie wola.

Leczenie operacyjne

Stosowane w sytuacji kiedy poprzednie metody nie przynoszą oczekiwanych rezultatów lub też w sytuacji, kiedy obecne są nadczynne guzki tarczycowe lub inne zmiany ogniskowe. Polega na chirurgicznym wycięciu obszarów o zwiększonej aktywności, co skutkuje przywróceniem fizjologicznej pracy tarczycy.

W większości przypadków leczenie może być przeprowadzane w warunkach ambulatoryjnych, choć zdarzają się sytuacje, w których wymagana jest hospitalizacja. Ze względu na fakt, iż większość przypadków nadczynności tarczycy u dzieci ma podłoże autoimmunologiczne, nie jest możliwe permanentne wyleczenie. W związku z tym chory pozostaje pod kontrolą endokrynologa praktycznie przez całe życie.

Nadczynność tarczycy u dzieci – skutki

Jeżeli chodzi o powikłania nieleczonej nadczynności tarczycy u dzieci, szczególnie niebezpieczny dla zdrowia i życia dziecka jest przełom tarczycowy. Dochodzi do niego w przypadku braku leczenia i bardzo wysokiego stężenia T3 i T4 w organizmie.

Głównymi objawami przełomu tarczycowego są:

• gwałtowny wzrost temperatury ciała,
• zaburzenia rytmu serca,
• wymioty i biegunki,
• silne, zlewne poty.

W tej sytuacji wymagana jest natychmiastowa hospitalizacja. Jeżeli chodzi o inne poważne skutki nieleczonej nadczynności tarczycy u dzieci, wymienia się wśród nich:

• kardiomegalię,
• żółtaczkę,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• osteomalację,
• zaburzenia witaminowe.

Nadczynność tarczycy u dzieci w pytaniach i odpowiedziach

Czy nadczynność tarczycy u dzieci jest wyleczalna?

Dzięki osiągnięciom medycyny większość postaci nadczynności tarczycy u dzieci można wyleczyć. Ze względu jednak na fakt, iż spory odsetek przypadków spowodowany jest procesami autoimmunologicznymi, pacjenci z nadczynnością tarczycy, nawet po odstawieniu leczenia do końca życia powinni pozostawać pod kontrolą lekarza endokrynologa.

Jak leczyć nadczynność tarczycy u dzieci?

W zależności od przyczyny źródłowej nadczynności tarczycy u dzieci, dostępne są trzy metody leczenia:

• farmakologiczna (polegająca na podawaniu leków hamujących aktywność tarczycy),
• jodowanie (podawanie specjalnego, radioaktywnego izotopu jodu, który po wniknięciu do komórek tarczycy powoduje ich zanik),
• chirurgiczna (polegająca na wycięciu nadaktywnych części tarczycy, np. guzków).

Kiedy należy badać tarczycę u dzieci?

Tarczyca powinna zostać zbadania u dziecka, jeżeli pojawiają się u niego charakterystyczne objawy, mogące świadczyć o nadczynności. Do badania powinny nas skłonić między innymi:

• Drażliwość,
• Brak przyrostu masy ciała pomimo zwiększonego apetytu,
• Problemy z koncentracją,
• Biegunki,
• Problemy ze snem,
• Wytrzeszcz gałek ocznych.

Zdjęcie główne: wikipedia

Źródła:

Beata Pyrżak, Nadczynność i niedoczynność tarczycy u dzieci do lat sześciu, Forum Pediatrii Praktycznej, Studium przypadków 31 maja 2018 NR 6 (Grudzień 2015);

Markiewicz K., Pokorna-Kałwak D., Noczyńska A., Sapilak B., Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Choroby tarczycy u dzieci;

Dobrzańska A, Ryżko J. Pediatria do LEK i PES. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2014;

Brook C, Brown S. Endokrynologia pediatryczna. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2013.