Próby wątrobowe [normy i interpretacja wyników]

Regularne badania kontrolne powinien wykonywać każdy z nas co najmniej raz w roku. Morfologia, badanie moczu, OB, cukier, cholesterol, hormony tarczycy, próby wątrobowe, i USG brzucha to minimalny zakres diagnostyki, jaką powinniśmy wykonywać po to, aby w razie odchyleń od normy, móc działać szybko i skutecznie. I o ile większość z tych badań wykonujemy dość regularnie, próby wątrobowe wykonujemy stosunkowo rzadko.

Próby wątrobowe – kiedy lekarz zleca to badanie?

Są pewne charakterystyczne objawy, mogące świadczyć o zaburzeniach funkcjonowania wątroby. Lekarz może zlecić wykonanie prób wątrobowych jeżeli pacjent skarży się na takie dolegliwości jak:

• zaburzenia ze strony układu pokarmowego — biegunki, wzdęcia, wymioty, nudności, odbijanie się, ból z prawej strony pod żebrami, odbarwione stolce, zmiana konsystencji stolca
• permanentne zmęczenie
• nieuzasadniona utrata masy ciała
• ogólne osłabienie
• utrata łaknienia
• utrata owłosienia pachowego u mężczyzn
• utrata owłosienia łonowego u mężczyzn
• utrata libido
• impotencja
• powiększenie gruczołów piersiowych u mężczyzn
• bolesne skurcze mięśni
• zaburzenia miesiączkowania
• zatrzymanie miesiączki
• problemy z płodnością
• częste krwawienia z nosa
• częste krwawienia z dziąseł
• wybroczyny skórne
• świąd skóry
• zażółcenie skóry
• zażółcenie białek oczy

Próby wątrobowe — na czym polega badanie?

Próby wątrobowe to badanie podstawowych funkcji wątroby za pomocą oznaczenia stężenia enzymów wątrobowych we krwi oraz stężenia bilirubiny. Do dwóch podstawowych enzymów wątrobowych zaliczamy aminotransferazę alaninową- ALT, ALAT, oraz aminotransferazę asparaginową — AST, AspAT. Nawet przy minimalnym uszkodzeniu komórek wątroby we krwi można zaobserwować zwiększoną aktywność tychże enzymów.

Próby wątrobowe wykonywane są z próbki krwi pobranej z żyły w zgięciu łokciowym. Badanie powinno być wykonane na czczo. Przed wykonaniem tego badania powinniśmy stosować zdrową, lekkostrawną dietę. Zjedzenie na przykład tłustej golonki dzień przed badaniem zaburzy obraz stanu wątroby. Ważne jest również, aby co najmniej tydzień przed planowanym badaniem pacjent nie spożywał alkoholu. Warto także unikać czekolady oraz kawy, gdyż powodują obkurczenie przewodów żółciowych, co będzie widoczne w wynikach badań.

Próby wątrobowe – wyniki

Wyniki badań pozwolą stwierdzić czy pojawiły się ewentualne nieprawidłowości w czynności wątroby. Aminosferazy są enzymami występującymi głównie w wątrobie oraz mięśniach. Podwyższony poziom ALT w krwi może zatem świadczyć o uszkodzeniu komórek narządów, w których występują. Bardzo wysokie wyniki, przekraczające normy najczęściej oznaczają wirusowe uszkodzeni wątroby lub zatrucie grzybami. Podwyższone próby wątrobowe mogą oznaczać także mechaniczne uszkodzenie wątroby spowodowane żółtaczką, kamieniami pęcherzyka żółciowego lub innym uciskiem dróg żółciowych.

Próby wątrobowe — normy

Prawidłowy poziom enzymów wątrobowych we krwi wygląda następująco:

• Aminosferaza alaninowa – ALAT, ALT, lub inaczej GTP
  • Norma dla kobiet: <35 U/I (j.m/l)
  • Norma dla mężczyzn: <45 U/I (j.m/l)
  • Norma dla dzieci do 15 roku życia: <25 U/I (j.m/l)
• Aminosferaza asparganinowa — AspAT, GOT lub inaczej AST
  • Norma dla kobiet: 5-40 U/I (j.m/l)
  • Norma dla mężczyzn: 19 U/I
• Biliburibna całkowita
  • 0,2 – 1,1 mg% (3,42 – 20 umol/l
• Bilirubina sprzężona
  • Normy: 0,1-0,3 mg%
• Bilirubina niesprzężona
  • Norma: 0,2-0,7 mg%
• Fosfataza alkaliczna — FA, ALO Falk, FAL
  • Norma dla dorosłych – 20-70 U/I (j.m/l)
  • Norma dla dzieci – 20-150 U/I (j.m/l)
  • Norma dla noworodków – 50-165 U/I (j.m/l)
• Gamma-glutamylotransferaza – GGT
  • Norma dla mężczyzn: 18-100 U/I (j.m/l)
  • Norma dla kobiet: 10-66 U/I (j.m/l)
• Gammaglutamylotranspeptydaza – GGTP
  • Norma: 6-26 U/l
• Dehydrogenaza mleczanowa – LDH
  • Norma: 120-240 U/l
• Cholinoesteraza -Che
  • Norma: 1900-3800 U/l
• Antygen HBs
  • Norma: wynik ujemny
• Przeciwciała HCV
  • Norma: wynik ujemny

Podwyższone próby wątrobowe – przyczyny

Podwyższone próby wątrobowe u dzieci i dorosłych mogą świadczyć od ostrym, przewlekłym zapaleniu wątroby, mononukleozie lub żółtaczce mechanicznej. Wysoki poziom AST może być objawem marskości wątroby, zapalenia wątroby, przebytego zawału lub przy żółtaczki mechanicznej. Podwyższone wartości enzymu ggtp najczęściej świadczą o nadużywaniu alkoholu lub niedrożności dróg żółciowych, natomiast wartości przekraczające normy w przypadku enzymu LDH mogą oznaczać zapalenie wątroby, zapalenie mięśnia sercowego, choroby dróg żółciowych, choroby nowotworowe lub stan po zwale.

Próby wątrobowe w ciąży

Warto też wykonać próby wątrobowe w ciąży, gdyż mogą pomóc wykryć nieprawidłowości w funkcjonowaniu tego narządu, które mogą świadczyć o ciążowym stłuszczeniu wątroby lub prowadzić do powstania zagrażającego życiu matki i dziecka zespołu HELLP. Wskazania do wykonania tego badania u kobiet ciężarnych są podobne, jak u innych pacjentek.

Próby wątrobowe w ciąży – wskazania do wykonania badania:

• uczucie zmęczenia i ogólnego rozbicia;
• niepokojące objawy ze strony przewodu pokarmowego: nudności, wymioty, niestrawność, biegunki, ale też ból brzucha zlokalizowany w okolicy prawego łuku podżebrowego;
• utrata masy ciała;
• zażółcenie skóry i białek oczu;
• ciemna barwa moczu lub odbarwienie stolca;
• częste krwawienia (m.in. z nosa) oraz większą liczbę siniaków na skórze, które sugerują występowanie zaburzeń krwi, które są częste przy zaburzeniach czynności wątroby.

Próby wątrobowe w ciąży – normy

Normy prób wątrobowych w ciąży są takie same jak przed nią. Wyjątkiem jest jedynie norma fosfatazy zasadowej w ciąży. Ogólnie przyjmuje się, że norma dla tego parametru wynosi poniżej 270 IU/l. W ciąży wartość ta może wzrosnąć nawet 4-krotnie i nie jest to powód do niepokoju. Dlaczego? Fosfataza zasadowa w ciąży produkowana jest nie tylko w wątrobie czy jelitach, ale także przez łożysko. Jej wyższy poziom jest więc zjawiskiem fizjologicznym.

Podwyższone próby wątrobowe w ciąży

Szacuje się, że podwyższone próby wątrobowe ma ok 5% ciężarnych. W tym wypadku lekarz prawdopodobnie będzie rozpatrywał, czy problemy z wątrobą miały swój początek przed ciążą, czy też dopiero w jej trakcie i czy są z nią w jakiś sposób powiązane. Powodem podwyższonych parametrów mogą być m.in. zażywane przez pacjentkę leki, ale też zarażenie się jednym z wirusów powodujących zapalenie wątroby.

Nieprawidłowe wyniki prób wątrobowych w ciąży mogą wskazywać na:

• cholestazę ciężarnych, która objawia się m.in. żółtaczką i świądem skóry;
• zespół HELLP, przy którym ciężarna odczuwa ból w prawym nadbrzuszu, bóle głowy, a także boryka się z nudnościami i wymiotami.
• stłuszczenie wątroby, które pojawia się zazwyczaj w III trymestrze ciąży lub w kilka dni po porodzie;
• niepowściągliwe wymioty ciężarnych – dolegliwość, która dotyka zaledwie 1% kobiet w ciąży.

Zazwyczaj zanim lekarz podejmie decyzję o rozpoczęciu konkretnej terapii, zleca wykonanie dodatkowych badań. Może to być morfologia, parametry układu krzepnięcia czy też badanie kreatyniny. Dopiero po postawieniu diagnozy, podejmowane jest właściwe leczenie.