Rzeczownik – odmiana, rodzaje i podział. Przez co odmienia się rzeczownik?
Rzeczownik to jedna z podstawowych części mowy. Jak dzielimy rzeczowniki? Na czym polega odmiana rzeczowników? Sprawdź, czy rzeczownik odmienia się przez rodzaje. Jak wygląda odmiana rzeczownika przez liczby i przez przypadki? Jak dzielimy rzeczowniki?
Rzeczownik – przez co się odmienia? Jak wygląda odmiana?
W języku polskim rzeczownik stanowi odmienną część mowy. Odpowiadając na pytania: “kto? co?” określa zjawiska, osoby, zwierzęta i przedmioty. Każdy rzeczownik w języku polskim ma co najmniej jeden rodzaj, czyli żeński, męski lub nijaki. Kwestia odmiany tej części mowy może być jednak dosyć problematyczna.
Rzeczownik w języku polskim odmienia się przez przypadki i liczby. Jest to zupełnie inna sytuacja niż w innych językach, gdzie rzeczownik jest nieodmienną częścią mowy lub jego odmiana dotyczy jedynie rodzajników i samej liczby mnogiej w podstawowej formie. Polskie rzeczowniki odmieniają się przez przypadki w liczbie pojedynczej zgodnie z poniższym schematem.
Przypadki pytania:
Mianownik (kto? co?) pies
Dopełniacz (kogo? czego?) psa
Celownik (komu? czemu?) psu
Biernik (kogo? co?) psa
Narzędnik (kim? czym?) z psem
Miejscownik (o kim? o czym?) o psie
Wołacz (o!) psie
Zobacz: Epoki literackie po kolei [charakterystyka i ramy czasowe]
Odmiana rzeczownika przez przypadki wygląda analogicznie również w sytuacji, gdy występuje on w liczbie mnogiej – ta część mowy odmienia się bowiem nie tylko przez przypadki, lecz także liczby. Oto schemat takiej odmiany:
Mianownik (kto? co?) psy
Dopełniacz (kogo? czego?) psów
Celownik (komu? czemu?) psom
Biernik (kogo? co?) psy
Narzędnik (kim? czym?) z psami
Miejscownik (o kim? o czym?) o psach
Wołacz (o!) psy
Najbardziej problematycznymi przypadkami jest biernik w liczbie pojedynczej oraz celownik w liczbie mnogiej. Pierwszy z nich może budzić wątpliwości z gatunku ,,kiślu czy kisielu”, natomiast drugi stanowi bardzo popularny błąd. Osoby go popełniające zamieniają końcówkę -om na -ą, przez co powstaje słowo zupełnie niewystępujące w języku polskim, a w niektórych przypadkach celownik liczby mnogiej przekształca się w narzędnik liczby pojedynczej (klasom – klasą). Jest to absolutnie błędna praktyka, nad którą należy pracować.
Odmiany rzeczownika – przykłady
- rzeczowniki w liczbie pojedynczej, np. dom, lalka, krzesło
- rzeczowniki w liczbie mnogiej, np. domy, lalki, krzesła
- rzeczowniki rodzaju żeńskiego, np. lalka, szafka, butelka
- rzeczowniki rodzaju męskiego, np. komputer, plecak, stół
- rzeczowniki rodzaju nijakiego, np. krzesło, dziecko, biurko.
Sprawdź: Części mowy odmienne i nieodmienne. Jak wygląda podział?
Rodzaje rzeczowników
Tak jak pisaliśmy każdy rzeczownik ma przypisany rodzaj. W liczbie pojedynczej wyróżnia się rodzaj męski, żeński i nijaki. Rodzaje rzeczownika w liczbie mnogiej to niemęskoosobowy i męskoosobowy. Chcąc określić rodzaj rzeczownika w liczbie pojedynczej wystarczy postawić przed nim jeden z zaimków wskazujących: ten, ta lub to.
W liczbie mnogiej z rodzaju męskiego można wyodrębnić kolejne trzy grupy
- męskoosobowy (chłopak),
- męskożywotny (słoń),
- męskonieżywotny (dom).
Pierwsza z nich dotyczy osób, druga zwierząt, a trzecia rzeczy martwych.
Zagadnieniem dla zainteresowanych, którego zdecydowanie nie porusza się w szkole, jest podział rzeczowników na takie, które występują jednocześnie w kilku rodzajach gramatycznych. Wśród rzeczowników żywotnych grupa ta określa się wspólnorodzajową (profesor, magister, sierota), natomiast w przypadku rzeczowników nieżywotnych jest ona nazywana dwurodzajową (ten cud, to cudo, ten szmat drogi, ta szmata, ten list, ta lista).
Zobacz: Co to są głoski? Jak je liczyć? Poznaj różnicę między głoską a literą!
Wszystko o rzeczowniku – podział
Rzeczowniki dzielą się na kilka grup wyróżnianych w związku z ich wieloma cechami. Dwa wyrazy o takim samym rodzaju mogą przynależeć do zupełnie różnych grup, wyodrębnionych ze względu na ich znaczenie czy budowę. Oto kategorie rzeczownika w języku polskim:
- nieżywotne i żywotne – rzeczowniki nieżywotne określają rzeczy martwe, w tym również rośliny, co z biologicznego punktu widzenia stanowi pewien paradoks. Żywotne natomiast dotyczą ludzi i zwierząt.
- własne i pospolite – rzeczowniki własne odnoszą się do nazw pisanych wielką literą, podczas gdy pospolite są pisane małą literą.
- rzeczowniki osobowe i nieosobowe – podział dotyczy osób oraz pozostałych przedmiotów, zwierząt czy roślin. Rzeczownikami osobowymi określa się jedynie istoty fantastyczne oraz ludzi.
- abstrakcyjne i konkretne – w przypadku rzeczowników abstrakcyjnych chodzi zazwyczaj o uczucia, spostrzeżenia, nazwy cech oraz czynności oddzielone od danego przypadku ich zaistnienia. Rzeczowniki konkretne dotyczą natomiast przedmiotów lub zjawisk rozpoznawalnych przy użyciu ludzkich zmysłów. To właśnie one dzielą się na żywotne, nieżywotne, osobowe i nieosobowe.
Wśród tysięcy polskich rzeczowników można wyróżnić także takie, które pochodzą od konkretnych część mowy. Najczęściej są to rzeczowniki odczasownikowe, czyli gerundia oraz odprzymiotnikowe. Pierwsza grupa powstaje poprzez dodanie przyrostka -nie lub -cie do czasownika w bezokoliczniku z ,,odciętą” literą ,,ć”. W języku angielskim przyjmuje ona końcówkę -ing (wait – waiting, czekać – czekanie). Rzeczowniki odprzymiotnikowe pochodzą, jak sama nazwa mówi, od przymiotników. Są to zazwyczaj rzeczowniki abstrakcyjne, takie jak chwiejność, wierność czy trwałość.
Część rzeczowników (najczęściej te, które zaczerpnięto z języków obcych) jest nieodmienna. Przykładami takich wyrazów jest salami, okapi, graffiti, safari, tabu, zebu, tofu, guru, euro, espresso, whisky, Los Angeles, Monako, Tokio, kakao, makao, boa i wiele innych.
Zobacz: Środki stylistyczne i ich funkcje [podział, rodzaje oraz przykłady środków stylistycznych]
Formy rzeczownika i ich rozpoznawanie
Każdy rzeczownik przyjmuje inną formę w zależności od przypadku, przez który został odmieniony. Niekiedy formy poszczególnych przypadków danego rzeczownika się ze sobą pokrywają, jak ma to miejsce w przypadku dopełniacza i biernika wyrazu ,,pies”. Czy da się więc łatwo określić, w jaki sposób odmieniono wyraz ,,domy” w następującym zdaniu?
Kiedyś domy budowano z drewna.
Podczas szukania przypadku, przez który został odmieniony konkretny rzeczownik i uzyskał on daną formę, należy skupić się głównie na pytaniach zarezerwowanych dla każdego z nich. Forma ,,domy” pojawia się zarówno w mianowniku, jak i bierniku oraz wołaczu. Nie jest to przywitanie ani wykrzyknienie, więc wiemy już, że ostatni przypadek na pewno nie jest odpowiedzią na to pytanie.
W takiej sytuacji należy odnieść się do słowa ,,budowano” i zadać pytanie: co budowano? Pytanie ,,co?” pokrywa się również w mianowniku i bierniku. Dlatego można przekształcić je na: kogo budowano? W ten sposób docieramy do biernika, który odpowiada zarówno na pytanie ,,co?”, jak i ,,kogo?”. Dla Polaków kwestia ta jest w pełni intuicyjna, ale osoby uczące się naszego języka często mają duży problem w stwierdzeniu, przez który przypadek został odmieniony dany rzeczownik.
Sprawdź: Jakie są samogłoski? Ich rola i rodzaje. Jak nauczyć dziecko wymowy samogłosek?
Wyrazy, które nie odmieniają się przez przypadki
Niektóre rzeczowniki w języku polskim nie podlegają odmianie przez przypadki. Dotyczy to słów zapożyczonych z innych języków. Wśród przykładów można wymienić kiwi, bikini, taxi.
Zobacz też: Podział na odmienne i nieodmienne części mowy
Uczniowie pytają, co to jest rzeczownik i przez co się odmienia
Rzeczowniki dzielimy ze względu na ich znaczenie lub budowę. Na tej podstawie wyróżniamy: nieżywotne i żywotne, własne i pospolite, rzeczowniki osobowe i nieosobowe, abstrakcyjne i konkretne.
Najlepiej zacząć od określenia, w jakim przypadku jest rzeczownik, czy jest w liczbie mnogiej czy pojedynczej. Na koniec ustalamy, jaki jest jego rodzaj.
Rzeczownik, w przeciwieństwie do czasownika nie odmienia się przez osoby, a jedynie przez rodzaje.
Rzeczowniki mogą mieć rodzaj męski, żeński lub nijaki. By przyporządkować dany wyraz do konkretnego rodzaju należy poprzedzić go zaimkiem wskazującym ten, ta lub to. W liczbie mnogiej rzeczownik ma rodzaj męskoosobowy lub niemęskoosobowy.
Pytania rzeczownika to “kto? co?”.
- "Gramatyka na bardzo dobry"
Przysłowia o wiośnie. Co mówią nam ludowe mądrości?
Najlepsze aplikacje edukacyjne dla dzieci w wieku 6-8 lat. TOP 6 polecanych programów do nauki, rozwoju i kreatywnej zabawy
Te gry mają sens. 6 wartościowych aplikacji dla dzieci, które przetestowałyśmy z córką
Strój galowy do szkoły. Jak powinien wyglądać ubiór na specjalne okazje?
Przecieki matura 2024. Te zadania na pewno pojawią się na egzaminie!
Jak obliczyć średnią na koniec roku i na semestr? Niektórzy popełniają prosty błąd
- Rodzice.pl
- Starsze dziecko
- Edukacja i psychologia
- Język polski
- Rzeczownik – odmiana, rodzaje i podział. Przez co odmienia się rzeczownik?
Jaka jest różnica między “OK” a “Oki”? Złośliwi twierdzą, że subtelna, ale znacząca
Czasami różnica między dwoma słowami może być naprawdę niewielka i ledwo wyczuwalna, ale dla wrażliwych osób może mieć kluczowe znaczenie. Dlatego też zawsze warto zwracać uwagę na odpowiedni dobór słów,...
Czytaj dalej →Liczebniki – definicja, rodzaje i przykłady liczebników
Liczebniki poznaje każdy uczeń już w pierwszych klasach szkoły podstawowej. Wielu z nich ma jednak problem z ich prawidłowym odmienianiem czy zapisywaniem z partykułą „nie”. W artykule wyjaśniamy, co to...
Czytaj dalej →Plan wydarzeń “Świtezianka”. Tę lekturę muszą znać wszyscy ósmoklasiści. O czym opowiada ballada Mickiewicza?
“Świtezianka” to jeden z najbardziej znanych i charakterystycznych utworów Adama Mickiewicza. Ballada zachwyca do tej pory nie tylko kunsztem literackim, ale także niezwykłą, tajemniczą historią. Dziś “Świtezianka” jest jedną z...
Czytaj dalej →Co to są głoski i jak je liczyć? Sprawdź, czym różni się głoska od litery!
Nauka rozpoznawania i liczenia głosek to jedna z podstawowych umiejętności, z którą uczniowie zapoznają się na języku polskim. Zdolność ich identyfikowania pomaga później opanować np. sylabizowanie. Bardzo ważne jest również...
Czytaj dalej →Spółgłoski w języku polskim: rodzaje spółgłosek
Podział głosek na samogłoski i spółgłoski to wiedza potrzebna na etapie nauki mówienia małego dziecka. Dzięki niej możemy lepiej śledzić postępy rozwojowe pociechy. A w przypadku ewentualnych trudności z wymową...
Czytaj dalej →Koń jest świętym zwierzęciem którego greckiego boga? To zwierzę towarzyszyło niejednemu bohaterowi z mitologii
Starożytni Grecy wierzyli w wielu bogów, z których każdy miał władać określonym obszarem rzeczywistości. Oprócz należnej im władzy każdy z bogów miał przypisane także określone, charakterystyczne tylko dla nich atrybuty,...
Czytaj dalej →Jakie są tryby czasownika w języku polskim? Ich rodzaje i przykłady użycia
“Tryby czasownika” to pojęcie, z którym spotka się każde dziecko podczas lekcji języka polskiego w szkole podstawowej. Wyjaśniamy, czym one dokładnie są i przedstawiamy ich główne rodzaje wraz z przykładami...
Czytaj dalej →Środki stylistyczne i ich funkcje [podział, rodzaje oraz przykłady środków stylistycznych]
Środki stylistyczne wielu osobom mogą kojarzyć się jedynie z interpretacją utworów pisanych wierszem podczas lekcji polskiego. Świadome posługiwanie się językiem wymaga jednak podstawowej znajomości niektórych z nich. Jakie środki stylistyczne...
Czytaj dalej →Jak napisać rozprawkę? Poznaj najważniejsze zasady pisania rozprawki. Kluczowy jest schemat
Praktyczna wiedza o tym, jak dobrze napisać rozprawkę, będzie przydatna na wszystkich etapach edukacji. Z tą formą wypracowania mierzą się już ósmoklasiści podczas egzaminu, a potem powraca jeszcze w szkole...
Czytaj dalej →Uspać czy uśpić dziecko – która forma jest poprawna? Słownik nie pozostawia wątpliwości
Język polski bywa niekiedy bardzo skomplikowany i zaskakujący. Jednocześnie jest na tyle plastyczny, że pozwala w dość łatwy i naturalny tworzyć nowe formy wyrazów czy nowe słowa, jeśli zaistnieje taka...
Czytaj dalej →Zasady pisowni “si-ś”, “ni-ń” i “ci-ć”
Zasady pisowni si-ś, ni-ń, ci oraz ć mogą sprawiać ogromne problemy, szczególnie w pierwszych latach nauki. Czy istnieją reguły, dzięki którym można szybko nauczyć dziecko używania tych głosek w sposób...
Czytaj dalej →Bohaterowie ballady “Romantyczność”. Kto występuje w utworze? Część uczniów popełnia ten błąd
“Romantyczność” to utwór, z którym uczniowie zapoznają się już na początku omawiania epoki romantyzmu. Już od momentu publikacji uważany był za manifest programowy tego nurtu w literaturze i jego twórców....
Czytaj dalej →Jak zamienić zdanie na równoważnik zdania?
Wypowiedzenie stanowi uporządkowaną gramatycznie grupę wyrazów, zawierającą czytelną informację. Wypowiedzenie zawsze rozpoczynamy wielką literą, zaś kończymy wykrzyknikiem, wielokropkiem, znakiem zapytania bądź kropką. Wypowiedzenia dzielimy na: zdania (występują w nich orzeczenia),...
Czytaj dalej →Ożywienie i uosobienie – czym są? Różnica między nimi jest bardzo istotna
Jednym z podstawowych elementów twórczości poetyckiej są środki stylistyczne. Chociaż nazwa brzmi nieco enigmatycznie to w rzeczywistości nie kryje się pod nią nic niezwykłego – są to po prostu pewne...
Czytaj dalej →Co to jest forma gramatyczna? Jak ją określić? Sprawdź najważniejsze informacje o przykłady
Polska gramatyka bywa nieraz naprawdę skomplikowana. Rozmaite kategorie fleksyjne, mnóstwo nietypowych terminów i dość trudne zasady sprawiają, że dla wielu uczniów opanowanie zagadnień z tego działu jest naprawdę ogromnym wyzwaniem....
Czytaj dalej →Toasty weselne
Witam czytelników ponownie. Jak pisałam we wcześniejszych postach, wesele mojej siostry zbliża się wielkimi krokami (przyszła sobota) i wczoraj zaczęłam zastanawiać się na toastami weselnymi. Co prawda toasty najczęściej wznoszą...
Czytaj dalej →Dzieci na weselu
Zamierzasz wyprawić huczne wesele. Zapraszasz więc gości. Goście weselni to zazwyczaj osoby dorosłe, ale wiele z tych osób ma już swoje dzieci. Prosząc osoby dorosłe na wesele ważne jest by...
Czytaj dalej →Kobiece ciało po ciąży oczami taty
Po ostatnich dwóch luźniejszych tematach czas przejść do czegoś bardziej poważnego. Pozostaniemy jednak w temacie wagi. Tym razem jednak nie będzie o wadze niemowlaka. Ciąża i poród to ogromna zmiana...
Czytaj dalej →
1 komentarzy: Rzeczownik – odmiana, rodzaje i podział. Przez co odmienia się rzeczownik?
Dziękuję. Bardzo mi pomogliście