Urlop rodzicielski: wszystko, co trzeba o nim wiedzieć [ile płatny, komu przysługuje, wniosek]

Urlop rodzicielski: płatny urlop dla młodych rodziców

Urlop rodzicielski to płatny urlop przysługujący pracownikom, którzy właśnie zostali rodzicami. To dodatkowy czas wolny, który może zostać wykorzystany tuż po urlopie macierzyńskim lub w późniejszym terminie (rodzice mają możliwość podzielenia go maksymalnie na 4 części). Może z niego skorzystać mama dziecka, tata lub oboje z nich (naprzemiennie lub jednocześnie). Urlop rodzicielski zostaje udzielony po złożeniu poprawnie wypełnionego wniosku. Pracodawca ma obowiązek przyjąć ten dokument. Ważne jest, że urlop rodzicielski przysługuje również rodzicom adopcyjnym.

Za okres urlopu rodzicielskiego matce i/lub ojcu dziecka przysługuje wynagrodzenie tzw. zasiłek rodzicielski. Jego wysokość zależy od momentu, w którym rodzice zdecydowali się złożyć wniosek. Wobec tego może on stanowić 80% wymiaru zasiłku przez cały czas trwania lub być podzielony według poniższego schematu:

• przez 20 tygodni po narodzinach dziecka będzie to 100% podstawy wynagrodzenia (okres urlopu macierzyńskiego),
• przez kolejne 6 tygodni 100% podstawy wynagrodzenia,
• przez 26 tygodni 60% podstawy wynagrodzenia.

Urlop macierzyński a rodzicielski

Urlop macierzyński i rodzicielski to dwa rodzaje urlopów, które przysługują pracownikom po narodzinach dziecka. Pierwszy z nich należy się tylko kobiecie posiadającej umowę o pracę (na czas określony lub nieokreślony). Urlop macierzyński zazwyczaj liczy się od dnia porodu i trwa 20. tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka (a np. w przypadku urodzenia bliźniąt wydłuża się o 11 tygodni). Istnieje też możliwość złożenia wniosku o macierzyński na 14 dni przed terminem porodu. Urlop macierzyński można skrócić lub dodatkowo przedłużyć o urlop rodzicielski. Wykorzystanie tych dwóch rodzajów urlopu bezpośrednio po sobie daje łącznie 52 tygodnie urlopu i jest nazywane rocznym urlopem macierzyńskim.

Wniosek o urlop rodzicielski

Urlopy rodzicielskie są przyznawane na podstawie poprawnie wypełnionego i dostarczonego w terminie wniosku o urlop rodzicielski. Jest to dokument, który ma formę pisemną. Podanie o urlop rodzicielski powinno zawierać następujące informacje:

• miejscowość oraz dzień, miesiąc i rok, w których wniosek został złożony,
• dane osobowe pracownika ubiegającego się o urlop rodzicielski,
• dane pracodawcy,
• dane osobowe dziecka, na które przysługuje urlop,
• datę porodu,
• termin, w którym nastąpił koniec urlopu macierzyńskiego lub datę zakończenia poprzedniej części urlopu rodzicielskiego (w tym przypadku należy również wskazać ile przysługującego urlopu zostało już wykorzystane),
• okres, na który urlop rodzicielski ma być przyznany,
• podpis osoby ubiegającej się o urlop rodzicielski.

Do podania o urlop rodzicielski należy dołączyć skrócony odpis aktu urodzenia dziecka oraz pisemne oświadczenie drugiego rodzica o tym, że nie będzie korzystał z przysługującego mu czasu wolnego w tym samym czasie, co pierwszy rodzic. Wzór wniosku o urlop rodzicielski można pobrać online lub uzyskać od pracodawcy. Wszelkie wnioski związane z zasiłkiem dla rodziców znajdują się również w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Należy pamiętać, że poprawnie wypełniony wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski musi zostać przyjęty i być respektowany przez pracodawcę.

Wniosek o urlop rodzicielski można złożyć w dwóch terminach. Ich przestrzeganie jest istotne, ponieważ od tego zależy wysokość i zasady trwania zasiłku. Można to zrobić nie później niż 21 dni przed planowanym urlopem lub maksymalnie 21 dni po porodzie.

Urlop rodzicielski: ile trwa i jak go liczyć

To, ile trwa urlop rodzicielski i jak liczyć jego wymiar jest ściśle uregulowane przez Kodeks pracy. Podstawowym czynnikiem jest liczba dzieci urodzonych w trakcie jednego porodu. Urlop rodzicielski trwa:

• 32 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka,
• 34 tygodnie, jeżeli podczas porodu narodziło się więcej niż jedno dziecko.

Urlop rodzicielski może zostać wykorzystany w całości lub w maksymalnie 4 częściach. Mimo że z płatnego czasu wolnego ma prawo skorzystać jeden rodzic albo oboje, czas jego trwania nie wydłuża się. Zasady udzielania i trwania wniosku są następujące:

Urlop rodzicielski w całości

W tym przypadku z urlopu ma prawo skorzystać tylko jeden rodzic. Podanie o urlop rodzicielski należy złożyć nie później niż 21 dni po porodzie. Jeżeli ubiega się o niego kobieta, otrzymuje łącznie z urlopem macierzyńskim 52 tygodnie płatnego czasu wolnego od pracy.

Urlop rodzicielski w częściach

Wniosek o urlop rodzicielski powinien zostać złożony na 21 dni przed planowaną datą rozpoczęcia urlopu (łącznie 4 wnioski). Może z niego skorzystać kobieta, mężczyzna lub oboje rodziców jednocześnie. Pierwsza część powinna rozpocząć się po urlopie macierzyńskim i trwać 6-8 tygodni, a każda kolejna część również musi trwać minimum 8 tygodni. Należy pamiętać, że płatny urlop rodzicielski podzielony na etapy może zostać wykorzystany do ostatniego dnia kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Jednak wówczas zmniejsza się czas trwania urlopu wychowawczego.

Warto również wiedzieć jak liczyć urlop rodzicielski i ile trwa, kiedy oboje rodziców zdecydowało się skorzystać z niego w tym samym czasie lub się nim podzielić. Podstawową zasadą jest, że łączny czas wypłaty zasiłku rodzicielskiego nie może przekroczyć 32 tygodni. Oznacza to, że połowę może wykorzystać mama, a drugą część tata. Inaczej jest w przypadku jednoczesnego pobytu. Należy pamiętać, że wymiar urlopu rodzicielskiego łączonego liczy się podwójnie – mama i tata podczas wspólnego czasu wolnego od pracy, który trwa 8 tygodni wykorzystują w rzeczywistości 16 tygodni.

Osoba, która przysposobiła obce dziecko lub dziecko swojego małżonka, także może skorzystać z urlopu rodzicielskiego. W przypadku jednego dziecka wynosi on 32 tygodnie, natomiast w przypadku adopcji większej ilości dzieci czas wydłuża się do 34 tygodni. Wniosek należy złożyć maksymalnie 21 dni po przysposobieniu.

Czy można pracować  w czasie urlopu rodzicielskiego?

W czasie urlopu rodzicielskiego możliwe jest kontynuowanie pracy. Jednak można pracować w wymiarze godzin, który nie przekracza pół etatu. Taką chęć należy uzgodnić z pracodawcą i złożyć odpowiedni wniosek. W takiej sytuacji urlop rodzicielski jest odpowiednio wydłużony, jednak nie może przekroczyć on 64 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka). Ważne jest, że pracodawca może odmówić przyjęcia podania, jeżeli nie jest możliwe przeorganizowanie czasu tak, aby rodzic mógł wykonywać obowiązki w mniejszym wymiarze godzin.

Urlop rodzicielski a wypoczynkowy

Istotną dla rodziców kwestią jest urlop wypoczynkowy po rodzicielskim. Zgodnie z prawem pracownik, który jest zatrudniony przez okres krótszy niż 10 lat ma 20 dni (roboczych) urlopu, natomiast osoba pracująca więcej niż 10 lat może wykorzystać czas wolny od pracy w wymiarze 26 dni.

Należy pamiętać, że pracownikowi przysługuje urlop wypoczynkowy po urlopie rodzicielskim w takim samym wymiarze. Oznacza to, że czas wykorzystany na opiekę nad dzieckiem w żaden sposób nie wpływa na okres urlopu wypoczynkowego. Jednak zgoda na jego udzielenie w wybranym terminie zależy od pracodawcy. Wielu rodzicom udaje się przedłużyć urlop rodzicielski o dodatkowe kilkanaście dni.

Urlop rodzicielski: wynagrodzenie

Urlopy związane z rodzicielstwem są płatne, co oznacza, że osoba, która z niego korzysta ma wypłacane wynagrodzenie. Sposób liczenia jego wysokości reguluje Kodeks pracy. Urlop rodzicielski, który jest przedłużeniem urlopu macierzyńskiego (czyli wniosek został złożony 21 dni po porodzie) przez cały okres trwania jest opłacany w wysokości 80% podstawy wynagrodzenia.

Inaczej wygląda sprawa jeżeli chodzi o wynagrodzenie urlopu rodzicielskiego podzielonego na części. Zmienia się ono w zależności od tego, ile czasu minęło od porodu. Przez pierwsze 6 tygodni wypłacane jest 100% podstawy wynagrodzenia. Natomiast przez kolejne 26 tygodni osoba otrzymuje wynagrodzenie za urlop rodzicielski w wysokości 60% podstawy wynagrodzenia.

Zasiłek rodzicielski wypłacany jest od momentu od kiedy liczy się urlop rodzicielski. Wybraną datę rozpoczęcia każdej części przysługującego urlopu przedstawia się na wniosku dla pracodawcy. Wraz z nią rozpoczyna się naliczanie kwoty zasiłku.

Urlop rodzicielski dla ojca

Jak wcześniej wspomniano urlop rodzicielski dla ojca przysługuje na bardzo podobnych zasadach, jak dla mamy niemowlęcia. Może być on wykorzystany jednocześnie z matką dziecka lub osobno. W razie chęci wykorzystania części rodzicielskiego mężczyzna powinien przedstawić pracodawcy wniosek o urlop rodzicielski. Podobnie, jak w przypadku mamy, przysługuje również zasiłek rodzicielski dla ojca. Jego wysokość wynosi odpowiednio 80% lub 60% wynagrodzenia. W przypadku, kiedy to tata decyduje się na pozostanie w domu z dzieckiem, nie zmienia się wymiar urlopu rodzicielskiego – nadal może on trwać maksymalnie 32 tygodnie.

Oprócz rodzicielskiego ojcu dziecka, który jest zatrudniony na umowę o pracę przysługuje tzw. urlop ojcowski. Może on zostać wykorzystany przed ukończeniem przez dziecko 2. roku życia. Urlop ojcowski trwa 2 tygodnie i jest płatny. Jego wysokość wynosi 100% podstawy wynagrodzenia. Aby go otrzymać, także należy złożyć stosowny wniosek, do którego trzeba dołączyć odpis aktu urodzenia dziecka.

Sprawdź: Kto powinien wykupić polisę posagową dla dziecka?