Rozszczep podniebienia [rodzaje, przyczyny, operacja]

Rozszczep podniebienia to wada rozwojowa, która podobnie jak rozszczep wargi, kształtuje się już na początku ciąży. Co należy wiedzieć o rozszczepach wargi i podniebienia? Czym jest tzw. “zajęcza warga”? Czy obie przypadłości mogą być leczone?

Najważniejsze w poniższym artykule:
  • Rozszczep podniebienia i rozszczep wargi to wrodzone wady rozwojowe, które mogą być leczone.
  • Do leczenia obu wad niezbędna jest operacja (lub kilka operacji) oraz współpraca między zespołem lekarzy: chirurga, ortopedy, laryngologa i logopedy.
  • Chociaż najczęściej powodem powstania rozszczepów są czynniki zewnętrzne (dziedziczenie wady, przebyte przez matkę choroby), niektóre przyczyny powodowane są nieodpowiednim trybem życia (spożywaniem alkoholu, paleniem tytoniu, niedożywieniem).
  • Diagnozowanie rozszczepu podniebienia i wargi możliwe jest już na etapie ciąży. W tym celu wykonywane jest USG mniej więcej na półmetku ciąży.

Rozszczep podniebienia – co to jest?

Rozszczep podniebienia jest wrodzoną wadą rozwojową, kształtującą się już w pierwszych tygodniach ciąży. W większości przypadków może być skutecznie leczona. Niezbędna okazuje się operacja, której termin powinien być ustalony możliwie najprędzej, jak to możliwe. Pozwala bowiem uniknąć rozwinięcia się innych zaburzeń, takich jak niedosłuch, wady kostne i mięśniowe, problemy z przybieraniem na wadze powodowane nieefektywnym przystawianiem się do piersi. Dzieci z rozszczepem podniebienia, które nie zostały odpowiednio wcześnie poddane operacji, mogą doświadczać także problemów emocjonalnych, związanych ze złym samopoczuciem wśród rówieśników.

Rozszczep podniebienia u noworodka nie powinien być mylony z tzw. wargą zajęczą. W ten sposób potocznie określany jest rozszczep wargi u noworodka, który często jest połączony z rozszczepem podniebienia. Podczas gdy rozszczepione podniebienie może nie być widoczne “na pierwszy rzut oka”, a jedynie dopiero po otwarciu przez dziecko ust, tak zajęcza warga u noworodka widoczna jest od razu.

Sprawdź: Jakie choroby wykrywa test Harmony? Jaka jest jego skuteczność?

Rodzaje rozszczepów

Aby zrozumieć, w jaki sposób kształtują się rozszczepy, należy mieć podstawowe informacje na temat kształtowania się twarzoczaszki i rozróżnienia podniebienia na pierwotne i wtórne.
Już w pierwszych tygodniach ciąży dochodzi do formowania się podniebienia pierwotnego i podniebienia wtórnego. Podniebienie pierwotne formuje się między 4 a 6 tygodniem ciąży, natomiast wtórne – między 10 a 12. Rozszczep wargi pojawia się na etapie kształtowania podniebienia pierwotnego, natomiast rozszczep podniebienia – na etapie powstawania podniebienia wtórnego.

Klasyfikacja rozszczepów obejmuje jednak nie tylko kwestię tego gdzie wada występuje, ale też jak bardzo jest pogłębiona. Rozszczepem wargi nazywamy taką sytuację, w której elementy budujące podniebienie są zrośnięte prawidłowo, natomiast nie dotyczy to wargi. W takiej sytuacji pojawia się szczelina, przerwa – jest to rozszczep niekompletny lub kompletny. Niekompletny rozszczep nie jest zbyt głęboki, natomiast kompletny biegnie aż do samego nosa.
Rozszczep jednostronny to nazwa dla rozszczepu pojawiającego się tylko z jednej strony. Ze względów fizjologicznych, jest to najczęściej strona lewa. Za łagodną odmianę rozszczepu wargi uznaje się mikrorozszczep, widoczne jako subtelne wcięcie w śluzówce. Obustronny rozszczep wargi występuje zdecydowanie rzadziej.

Rozszczep podniebienia twardego pociąga za sobą rozszczep podniebienia miękkiego. Dochodzi do niego wtedy, kiedy płyty tworzące sklepienie jamy ustnej nie są ze sobą złączone. Może być jednak tak, że rozszczep podniebienia wtórnego nie jest kompletny i dotyczy jedynie podniebienia miękkiego – w takiej sytuacji występuje połączenie jamy ustnej z jamą nosową przez otwór w podniebieniu miękkim.
Klasyfikacja rozszczepów obejmuje także tzw. rozszczep podśluzówkowy podniebienia. Jest to rozszczepienie podniebienia miękkiego i rozdwojenie języczka, w którym nie występują zmiany w obrębie podniebienia twardego.

Zobacz też: Ślinienie się niemowlaka: Dlaczego niemowlę się ślini?

Rozszczep podniebienia – przyczyny powstawania

Rozszczepy wargi i podniebienia to najczęstsze wady wrodzone – stanowią prawie 15% wszystkich deformacji obecnych od momentu urodzenia. Warto jednak pamiętać, że nie oznacza to, że ilość dzieci obarczona tą wadą jest szczególnie duża w zestawieniu z liczbą narodzin ogółem. W Polsce rocznie rodzi się około 800 dzieci z rozszczepem podniebienia wtórnego, pierwotnego lub obu.

Czynniki ryzyka zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia tej wady u dziecka, to:

  • predyspozycje genetyczne – dziedziczenie po rodzicu wady rozwojowej to powód 30-40% przypadków rozszczepów
  • niedobory witamin i minerałów, w szczególności kwasu foliowego, witaminy A i E
  • nadmiar witaminy A i E
  • spożywanie alkoholu i nadużywanie narkotyków przez przyszłą matkę
  • przejście groźnych chorób wirusowych przez matkę na wczesnym etapie ciąży, w szczególności grypy, ospy lub różyczki
  • zażywanie kwasu acetylosalicylowego przez kobietę w ciąży
  • niewydolność nerek, cukrzyca matki.

Sprawdź: Jaki smoczek dla noworodka?

Objawy rozszczepienia podniebienia

Objawy rozszczepienia podniebienia są najczęściej widoczne już w obrazie USG (w trakcie tzw. badania połówkowego). Jeśli z jakichś przyczyn w czasie ciąży nie zostaną wykryte zmiany w budowie twarzoczaszki, zostanie to dokonane zaraz po urodzeniu dziecka lub – w przypadku delikatnych zmian – w pierwszych tygodniach jego życia.

diagnoza rozszczepu podniebienia
wikipedia.com

Diagnozowanie rozszczepu podniebienia i wargi

Diagnozowanie rozszczepu podniebienia i wargi jest obecnie możliwe już w okresie prenatalnym. Nieocenione w tym jest badanie USG, przeprowadzane przez doświadczonego specjalistę. Najnowsze wytyczne wskazują, że pomiędzy 18 a 24 tygodniem ciąży przypada okres najbardziej optymalnego oceniania budowy anatomicznej płodu, w tym dokonywania dogłębnych pomiarów i oględzin twarzoczaszki.

Zobacz również: Wycinanie migdałków u dzieci [Te 10 faktów warto znać przed zabiegiem!]

Rozszczep podniebienia – leczenie

Leczenie rozszczepienia podniebienia i wargi wymaga korelacji działań między chirurgiem, ortodontą, foniatrą, laryngologiem i niekiedy także lekarzami innych specjalności. Przede wszystkim, niezbędne jest postawienie prawidłowej diagnozy i przeprowadzenie operacji w pierwszym możliwym terminie. Od tego, kto bada rozszczep podniebienia bardzo wiele zależy – pierwsza ocena dokonywana jest już w połowie ciąży, nastepnie na sali porodowej. W przypadku subtelnych rozszczepów ich występowanie może jednak nie być widoczne na tym etapie i dopiero lekarz pediatra w późniejszych tygodniach stawia diagnozę, która wymaga potwierdzenia u chirurga i ortodonty. Bardzo ważne jest, aby od pierwszego momentu rozpoznania rozszczepienia (także na etapie ciąży) zacząć edukować i wspierać rodziców w kwestii dalszego postępowania medycznego.

Najszybciej przeprowadza się operację rozszczepienia wargi – jest to możliwe już w 3. miesiącu życia niemowlęcia. Natomiast na operację rekonstrukcji podniebienia trzeba czekać do 2. roku życia dziecka.

Na każdym etapie leczenia – które może trwać latami – bardzo ważne jest zaangażowanie rodziców w wykonywanie ćwiczeń z dzieckiem. Ścisła współpraca z logopedą pozwoli uniknąć rozwijania się wad wymowy.

Zobacz też: Rotacyzm [rodzaje, przyczyny i ćwiczenia na rotacyzm]

Rozszczep podniebienia – operacja

To, kiedy operować rozszczep podniebienia, należy pozostawić do oceny chirurgom. W Polsce rekonstrukcja nie jest jednak wykonywana wcześniej, jak koło 2. roku życia dziecka. Każdy przypadek rozszczepienia wymaga indywidualnego podejścia i rozpisania planu terapeutycznego. W bardziej skomplikowanych przypadkach, np. pełnego rozszczepu miękkiego i twardego podniebienia, może być potrzebnych kilka operacji rekonstrukcyjnych.

rozszczep podniebienia - operacja
flickr.com

Zapobieganie rozszczepom

Przyszli rodzice z pewnością zadają sobie pytanie, czy da się zapobiegać rozszczepom wargi i podniebienia. Ponieważ po części rozszczep podniebienia u noworodka powodowany jest czynnikami zależnymi od matki, można zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia poprzez bezwzględny brak spożywania alkoholu w okresie ciąży i zaprzestanie palenia tytoniu oraz ekspozycji na działanie nikotyny. Bardzo ważne jest także przyjmowanie odpowiedniej dawki witamin, w szczególności kwasu foliowego, najlepiej już od etapu planowania ciąży. Przyszłe matki nie powinny także zażywać żadnych leków bez konsultacji z lekarzem.

Sprawdź: Bezdech senny u dzieci i dorosłych [przyczyny, diagnostyka i leczenie]

Rodzice pytają o rozszczep podniebienia

Czy rozszczepienie podniebienia u dziecka można rozpoznać już podczas ciąży?

Rozszczepienie podniebienia jest możliwe do rozpoznania już w połowie ciąży. Niezbędne w tym celu jest jednak dokonanie dokładnego badania USG, przeprowadzanego przez specjalistę biegłego w ocenianiu wymiarów i budowy poszczególnych narządów i części ciała u płodu.

Jak karmić dziecko z rozszczepem podniebienia?

Chociaż karmienie dziecka z rozszczepem podniebienia jest wyzwaniem, nie oznacza, że w zupełności uniemożliwia karmienie piersią. Warto jednak poprosić o pomoc doświadczonego doradcę laktacyjnego, który nauczy młodą mamę odpowiednio przystawiać niemowlę do piersi i będzie pomagać przy różnorodnych problemach pojawiających się na wczesnym etapie życia malucha. Jeśli matka podejmie decyzję (lub ze względów medycznych jest to jedyne rozwiązanie) o karmieniu mlekiem modyfikowanym, należy korzystać z butelek wyposażonych w smoczek dostosowany do wymagań dzieci z rozszczepem podniebienia.

Jaki smoczek przy rozszczepie podniebienia?

Dzieci z rozszczepionym podniebieniem mają problem z wytworzeniem podciśnienia, niezbędnego do zassania pokarmu z butelki. Wiodące na rynku firmy specjalizujące się w wytwarzaniu produktów do karmienia niemowląt oferują smoczki pozwalające na wyciskanie pokarmu poprzez uciskanie smoczka. Odpowiednio umiejscowione zawory zapobiegają powrotowi pokarmu do wnętrza butelki.

Źródła:
  • Diagnostyka prenatalna rozszczepów wargi i/lub podniebienia. Prenatal diagnosis of cleft lip and/or cleft palate, z Kliniki Pediatrii, Instytut Matki i Dziecka. Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. A. Milanowski
  • Rozszczep wargi i/lub podniebienia – aktualne poglądy na etiopatogenezę i leczenie. Cleft lip/palate – the state of the art view at etiology and treatment, z Kliniki Chirurgii Dzieci i Młodzieży Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie Centrum Wad Twarzoczaszki. Kierownik Kliniki: doc. dr hab. n. med. Zofia Dudkiewicz

Dodaj komentarz

1 komentarzy: Rozszczep podniebienia [rodzaje, przyczyny, operacja]

  1. Czy należy operować u 2-latki rozszczep podniebienia miękkiego w przypadku, gdy dziecko pięknie je, pije, mówi, a jedynie ma przerost migdałów? Proszę o radę.

    Planowanie ślubu oraz wesela

    Intercyza

    Intercyza jest umową przedmałżeńską regulującą stosunki majątkowe przyszłych małżonków. Dotyczy części majątku, którą małżonkowie wypracują po ślubie. Nie odnosi się natomiast do dochodów oraz rzeczy, które osoby te miały przed...

    Czytaj dalej →
    Rodzice.pl - ciąża, poród, dziecko - poradnik dla Rodziców
    Logo